آرزوى هر شیعه است که اى کاش زمان، به عقب برمىگشت و در غدیر حاضر بود و با مولایش دست بیعت مىداد و به آن حضرت تبریک مىگفت. اى کاش امیرالمؤمنین (علیه السلام) اکنون زنده بود، و هر ساله در روز غدیر به حضورش شرفیاب مىشدیم و با او تجدید بیعت مىکردیم و بار دیگر به او تهنیت مىگفتیم.
تحقق این آرزو چندان مشکل نیست. زیارت امیرالمؤمنین حضرت علی (علیه السلام) در نجف اشرف و حضور در حرم مطهر آن حضرت و عرض ادب به ساحت مقدس و سخن گفتن با ایشان از صمیم جان و بازگفتن این آرزوى قلبى در پیشگاهش از نظر شیعه، تجدید بیعت حقیقى و تبریک و تهنیت واقعى است. سلام غدیر به آن دوم شخصیت عالم وجود که صداى ما را مىشنود و پاسخ ما را مىدهد در حکم حضور در بیابان غدیر و بیعت با دست مبارک اوست.
امام صادق و امام رضا (علیهماالسلام) سفارش اکید فرمودهاند(۱) که تا حد امکان در روز غدیر کنار قبر امیرالمؤمنین (علیه السلام) حاضر باشیم و این یادبود عظیم را در حرم صاحب غدیر بپا کنیم. حتى اگر نمىتوانیم در حرم او حاضر شویم در هر جایى که باشیم کافى است به سوى مزار با صفایش اشاره کنیم و به او سلامى دهیم و قلب خود را در حرم او حاضر کنیم و با مولایمان سخن بگوییم، که او سلام ما را پاسخی گرم مىدهد و دست بیعت ما را با دستان یداللهى خویش مىفشارد.
این یادبود سالانه، تجدید خاطره غدیر و بیعت مجدد با صاحب آن است، و از زمان ائمه (علیهم السلام) تاکنون همواره برگزار شده است. سالانه هزاران نفر در شب و روز غدیر در حرم امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) حضور یافتهاند و به صاحب اختیارى مطلق او بر همه هستىشان افتخار نمودهاند، و این را به عنوان بیعت با فرزندش حضرت قائم آل محمد (عجل الله تعالی فرجه) تلقى نمودهاند.
زیارت امیرالمؤمنین حضرت علی (علیه السلام) در نجف اشرف و حضور در حرم مطهر آن حضرت و عرض ادب به ساحت مقدس و سخن گفتن با ایشان از صمیم جان و بازگفتن این آرزوى قلبى در پیشگاهش از نظر شیعه، تجدید بیعت حقیقى و تبریک و تهنیت واقعى است. سلام غدیر به آن دوم شخصیت عالم وجود که صداى ما را مىشنود و پاسخ ما را مىدهد در حکم حضور در بیابان غدیر و بیعت با دست مبارک اوست. امام هادى (علیه السلام) – در سالى که معتصم عباسى آن حضرت را از مدینه به سامرا تبعید کرد ـ در روز غدیر به نجف آمدند و در حرم جدشان امیرالمؤمنین (علیه السلام) حضور یافتند و زیارت مفصلى خطاب به آن حضرت انشا فرمودند.(۲) این زیارت دوره کامل عقاید شیعه درباره ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و فضایل و سوابق و محنت‌هاى آن حضرت را بیان مىکند. در اینجا جملاتى از این زیارت را که تجدید عهدى با عقاید ریشهدارمان است و نیز برخى دعاها که در آن مسئله غدیر مطرح شده است مىآوریم:
1. غدیر در دعاى ندبه: امامت پایان نبوت
«فلما انقضت أیامه أقام ولیه على بن أبی طالب صلواتک علیهما و آلهما هادیا إذ کان هو المنذر و لکل قوم هاد، فقال و الملأ أمامه: من کنت مولاه فعلی مولاه، أللهم وال من والاه و عاد من عاداه وانصر من نصره و اخذل من خذله»؛ آنگاه که دوران رسالت پیامبر (صلى الله علیه و آله) سر آمد ولىّ خود على بن ابى طالب (علیه السلام) را به عنوان هدایتگر مردم منصوب نمود، چرا که او ترساننده مردم بود و هر قومى هدایتگرى مىخواهد. لذا در حالی که مردم در برابر او بودند فرمود: «هر کس من صاحب اختیار او هستم على صاحب اختیار اوست. خدایا دوست بدار هر کس او را دوست بدارد و دشمن بدار هر کس او را دشمن بدارد و یارى کن هر کس او را یارى کند و خوار کن هر کس او را خوار کند.
2. غدیر در دعاى عدیله: ایمان به صاحب غدیر
“آمنا بوصیه الذی نصبه یوم الغدیر و أشار بقوله «هذا علی» إلیه”؛ ما ایمان مىآوریم به جانشین پیامبر (صلى الله علیه و آله) که او را در روز غدیر منصوب کرد و با کلمه «این على» به او اشاره کرد.
3. قسمتى از زیارت غدیر: اطاعت و ولایت تو را واجب کرد
«السلام علیک یا مولاى و مولى المؤمنین. السلام علیک یا دین الله القویم و صراطه المستقیم. أشهد أنک أخو رسول الله صلى الله علیه و آله… و أنه قد بلغ عن الله ما أنزله فیک، فصدع بأمره و أوجب على أمته فرض طاعتک و ولایتک و عقد علیهم البیعة لک و جعلک أولى بالمؤمنین من أنفسهم کما جعله الله کذلک. ثم أشهد الله تعالى علیهم فقال: ألست قد بلغت؟ فقالوا: اللهم بلى. فقال: اللهم اشهد و کفى بک شهیدا و حاکما بین العباد. فلعن الله جاحد ولایتک بعد الإقرار و ناکث عهدک بعد المیثاق.»
سلام بر تو اى صاحب اختیار من و صاحب اختیار مؤمنین. سلام بر تو اى دین محکم خداوند و راه مستقیم او. شهادت مىدهم که تو برادر پیامبر (صلى الله علیه و آله) هستى…و آن حضرت از طرف خداوند آنچه درباره تو نازل کرده بود رسانید و دستور خدا را به اجرا در آورد و وجوب اطاعت تو و ولایتت را بر مردم واجب کرد، و براى تو از آنان بیعت گرفت و تو را نسبت به مؤمنین صاحب اختیارتر از خودشان قرار داد همانطور که خداوند به آن حضرت چنین مقامى داده بود. سپس خداى تعالى را بر آنان شاهد گرفت و فرمود: آیا من به شما رساندم؟ گفتند: آرى بخدا قسم.
عرض کرد: خدایا شاهد باش و تو به عنوان شاهد و حاکم بین بندگان کفایت مىکنى.
خداوند منکر ولایت تو را بعد از اقرار و شکننده عهد تو را بعد از پیمان لعنت کند.
4. فراز دیگری از زیارت غدیر: قرآن به ولایت تو گویاست
«أشهد أنک أمیرالمؤمنین الحق الذى نطق بولایتک التنزیل و أخذ لک العهد على الامة بذلک الرسول. أشهد یا أمیرالمؤمنین أن الشاک فیک ما آمن بالرسول الأمین و أن العادل بک غیرک عاند عن الدین القویم الذى ارتضاه لنا رب العالمین و أکمله بولایتک یوم الغدیر. ضل والله و أضل من اتبع سواک و عند عن الحق من عاداک.»
شهادت مىدهم تو امیرالمؤمنین بر حقى هستى که قرآن به ولایت تو گویاست و پیامبر (صلى الله علیه و آله) بر سر آن از امت عهد و پیمان گرفته است.
یا امیرالمؤمنین، شهادت مىدهم که شک کننده درباره تو به پیامبر امین (صلى الله علیه و آله) ایمان نیاورده است، و کسى که تو را با غیر تو مساوى قرار دهد از دین محکمى که رب العالمین براى ما پسندیده و با ولایت تو در روز غدیر آن را کامل کرده، ضدیت و دشمنى کرده است.
بخدا قسم کسى که تابع غیر تو شد گمراه شده و هر کس با تو دشمنى کند با حق عناد ورزیده است.
5. فرازى از زیارت غدیر: بخاطر ترس حق خود را رها نکردى
«أشهد أنک ما اتقیت ضارعا و لا أمسکت عن حقک جازعا و لا أحجمت عن مجاهدة غاصبیک ناکلا و لا أظهرت الرضا بخلاف ما یرضى الله مداهنا و لا وهنت لما أصابک فی سبیل الله ولا ضعفت و لا استکنت عن طلب حقک مراقبا. معاذ الله أن تکون کذلک، بل إذ ظلمت احتسبت ربک و فوضت إلیه أمرک و ذکرتهم فما اذکروا و وعظتهم فما اتعظوا و خوفتهم فما تخوفوا.»
شهادت مىدهم که تو از روى ذلت تقیه نکردى، و بخاطر ترس از حق خود امساک نکردى، و به عنوان عقب نشینى، از جهاد با غاصبین حقت خوددارى نکردى، و به عنوان سازشکارى مطلبى بر خلاف رضاى خدا اظهار نکردى، و در مقابل آنچه در راه خدا به تو رسید سستى نکردى و ضعف نشان ندادى و به عنوان انتظار از طلب حق خود ناتوانى نشان ندادى.
معاذ الله که تو چنین باشى! بلکه وقتى مظلوم شدى براى خدا صبر کردى و کار خود را به او سپردى، و ظالمان را متذکر شدى ولى نخواستند بیاد بیاورند، و آنان را موعظه کردى ولى در آنان اثر نکرد، و آنان را از خدا ترسانیدى ولى نترسیدند!
6. قسمت دیگرى از زیارت غدیر: خدا لعنت کند آنان که حرمتت شکستند
«لعن الله مستحلى الحرمة منک و ذائدى الحق عنک، و أشهد أنهم الأخسرون الذین تلفح وجوههم النار و هم فیها کالحون. لعن الله من ساواک بمن ناواک. لعن الله من عدل بک من فرض الله علیه ولایتک.»
خدا لعنت کند آنان که حرمت تو را شکستند و حقت را از تو دور کردند. شهادت مىدهم که آنان از همه زیانکارترند، آنان که حرارت آتش به صورت‌هایشان مىخورد و در آن با روى گرفته و عبوس هستند.
خدا لعنت کند کسى را که تو را با آن که در مقابل تو ایستاد مساوى بداند.
خدا لعنت کند کسى را که تو را با آن که خداوند ولایتت را بر او واجب کرده مساوى بداند.
7. فراز دیگرى از زیارت غدیر: جز عده کمى ایمان نیاوردند
«إن الله تعالى استجاب لنبیه صلى الله علیه و آله فیک دعوته، ثم أمره بإظهار ما أولاک لأمته إعلاء لشأنک و إعلانا لبرهانک و دحضا للأباطیل و قطعا للمعاذیر. فلما أشفق من فتنة الفاسقین و اتقى فیک المنافقین أوحى إلیه رب العالمین: یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک و إن لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس. فوضع على نفسه أو زار المسیر و نهض فى رمضاء الهجیر فخطب و أسمع و نادى فأبلغ، ثم سألهم أجمع فقال: هل بلغت؟ فقالوا: اللهم بلى. فقال: اللهم اشهد. ثم قال: ألست أولى بالمؤمنین من أنفسهم؟ فقالوا: بلى. فأخذ بیدک و قال: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله.» فما آمن بما أنزل الله فیک على نبیه إلا قلیل و لا زاد أکثرهم غیر تخسیر.»
[External Link Removed for Guests]خداوند تعالى دعاى پیامبرش (صلى الله علیه و آله) را درباره تو مستجاب کرد، و به او دستور داد تا ولایت تو را بر امت اظهار کند تا مقام تو را بلندمرتبه و دلیل تو را اعلام کرده باشد و سخنان باطل را کوبیده و عذرهاى بیجا را ریشه کن کرده باشد.
آنگاه که از فتنه فاسقان احساس خطر کرد و از منافقین درباره تو ترسید، پروردگار جهان به او چنین وحى کرد: «اى پیامبر، برسان آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، و اگر نرسانى رسالت او را نرساندهاى، و خداوند تو را از شر مردم حفظ مىکند.»
پیامبر(صلى الله علیه و آله) سختى سفر را متحمل شد و در شدت حرارت ظهر بپا خاست و خطبهاى ایراد کرد و شنوانید و ندا کرد و رسانید. سپس از همه آنها پرسید: آیا رسانیدم؟ گفتند: آرى بخدا قسم.
عرض کرد: خدایا شاهد باش. سپس پرسید: آیا من نسبت به مؤمنین از خودشان صاحب اختیارتر نبودهام؟ گفتند: آرى. پس دست على (علیه السلام) را گرفت و فرمود: «هر کس من صاحب اختیار او بودهام این على صاحب اختیار اوست. خدایا دوست بدار هر کس او را دوست بدارد و دشمن بدار هر کس او را دشمن بدارد، و یارى کن هر کس او را یارى کند و خوار کن هر کس او را خوار کند.» ولى به آنچه خداوند درباره تو بر پیامبرش نازل کرد جز عده کمى ایمان نیاوردند و اکثرشان جز زیانکارى براى خود زیاد نکردند.
8. فراز دیگرى از زیارت غدیر: معتقدیم که این حقى از جانب خداست
«اللهم إنا نعلم أن هذا هو الحق من عندک، فالعن من عارضه واستکبر و کذب به و کفر و سیعلم الذین ظلموا أى منقلب ینقلبون. لعنة الله و لعنة ملائکته و رسله أجمعین على من سل سیفه علیک و سللت سیفک علیه یا أمیرالمؤمنین المشرکین و المنافقین إلى یوم الدین، و على من رضى بما ساءک و لم یکرهه و أغمض عینه و لم ینکر أو أعان علیک بید أو لسان أو قعد عن نصرک أو خذل عن الجهاد معک أو غمط فضلک و جحد حقک أو عدل بک من جعلک الله أولى به من نفسه.»
خدایا، ما مىدانیم که این حقى از جانب توست. پس لعنت کن هر کس با آن معارضه کند و در مقابل آن سر تعظیم فرود نیاورد و آن را تکذیب کند و کافر شود. و به زودى آنان که ظلم کردند خواهند دانست که به کجا باز خواهند گشت.
یا امیرالمؤمنین، لعنت خدا و لعنت همه ملائکه و انبیائش بر کسى که تو بر او شمشیر کشیدى و کسى که بر تو شمشیر کشید از مشرکین و منافقین تا روز قیامت. و بر کسى که به آنچه تو را ناراحت مىکند راضى باشد و او را ناراحت نکند، و بر کسى که چشم خود را بسته و انکار نمىکند، و بر کسى که علیه تو با دست یا زبان کمک کرده یا از یارى تو خوددارى کرده یا از جهاد همراه تو دیگران را منع کرده یا فضیلت تو را کوچک شمرده و حق تو را انکار نموده یا کسى را که خداوند تو را صاحب اختیار بر او قرار داده با تو برابر بداند.
9. بخش دیگرى از زیارت غدیر: مسئله عجیب بعد از انکار حق تو
«و الأمر الأعجب و الخطب الأفزع بعد جحدک حقک غصب الصدیقة الطاهرة الزهراء سیدة النساء فدکا و رد شهادتک و شهادة السیدین سلالتک و عترة المصطفى صلى الله علیکم، و قد أعلى الله تعالى على الأمة درجتکم و رفع منزلتکم و أبان فضلکم و شرفکم على العالمین.»
مسئله عجیب و کار سوزناک بعد از انکار حق تو، غصب فدک از صدیقه طاهره سیدة النساء حضرت زهرا علیهاالسلام و رد شهادت تو و دو آقا از نسل و عترت تو امام حسن و امام حسین علیهماالسلام است که صلوات خدا بر شما باد، و این در حالى بود که خداوند تعالى درجه شما را بر امت بالا برده و منزلت شما را بلند قرار داده و فضل شما را روشن کرده و شما را بر عالمیان شرافت داده است.
10. فراز دیگرى از زیارت غدیر: متحیر است کسى که به تو ظلم کرده
«ما أعمه من ظلمک عن الحق. فأشبهت محنتک بهما محن الأنبیاء عند الوحدة و عدم الأنصار. ما یحیط المادح وصفک و لا یحبط الطاعن فضلک. تخمد لهب الحروب ببنانک و تهتک ستور الشبه ببیانک و تکشف لبس الباطل عن صریح الحق.»
چقدر متحیر است از حق کسى که به تو ظلم کرده است. محنت تو به آن دو (ابوبکر و عمر)، به گرفتاری‌هاى انبیاء (علیهم السلام) هنگام تنهایى و کمک نداشتن شباهت پیدا کرد. مدح کننده تو به اوصافت احاطه پیدا نمىکند، و طعن زننده بر تو فضیلتت را پائین نمىآورد.
آتش جنگ‌ها را با انگشتانت خاموش مىکردى، و پردههاى شبهه را با بیانت پاره مىنمودى، و پوشش باطل را با حق صریح منکشف مىکردى.
11. فراز دیگرى از زیارت غدیر: خدایا منکرین حق ولیت را لعنت کن
«اللهم العن قتلة أنبیائک و أوصیاء أنبیائک بجمیع لعناتک و أصلهم حر نارک و العن من غصب ولیک حقه و أنکر عهده و جحده بعد الیقین و الإقرار بالولایة له یوم أکملت له الدین. اللهم العن قتلة أمیرالمؤمنین و من ظلمه و أشیاعهم و أنصارهم. اللهم العن ظالمى الحسین و قاتلیه و المتابعین عدوه و ناصریه و الراضین بقتله و خاذلیه لعنا وبیلا.»
خدایا، قاتلین انبیاء و جانشینان انبیائت را با همه لعنت‌هایت لعنت کن، و گرمى آتش را به آنان بچشان. و لعنت کن کسانى را که حق ولیت را غصب کردند و پیمان او را انکار نمودند و بعد از یقین و اقرار به ولایت او در روزى که دین را برایش کامل کردى، آن را انکار کردند.
خدایا قاتلین امیرالمؤمنین و کسانى که به او ظلم کردند و پیروان و یارانشان را لعنت فرما. خدایا، ظالمین حسین (علیه السلام) و قاتلین او و تابعین دشمن او و یارى کننده دشمنش را و راضیان به قتل او و خوارکنندگان او را لعنتى فرما که عاقبتى بد دنبال آن باشد.
12 - فراز دیگرى از زیارت غدیر: خدایا اولین ظالم به آل محمد را لعنت فرما
«اللهم العن أول ظالم ظلم آل محمد و مانعیهم حقوقهم. اللهم خص أول ظالم و غاصب لآل محمد باللعن و کل مستن بما سن إلى یوم القیامة. اللهم صل على محمد خاتم النبیین و على علی سید الوصیین و آله الطاهرین و اجعلنا بهم متمسکین و بولایتهم من الفائزین الآمنین الذین لا خوف علیهم و لا هم یحزنون.»
خدایا اولین ظالمى که به آل محمد ظلم کرد و مانعین حقوق ایشان را لعنت فرما. خدایا اولین ظالم و غاصب حق آل محمد و هر کس که بدعت‌هاى او را تا روز قیامت عمل مىکند لعنت مخصوص فرما. خدایا، بر محمد خاتم پیامبران و بر على آقاى اوصیاء و آل طاهرینش صلوات فرست، و ما را متمسک به آنان قرار داده و با ولایتشان ما را از رستگاران و از صاحبان امان که بر آنان ترسى نیست و محزون نمىشوند قرار ده.
13. در دعاى روز عید غدیر: غدیر را پذیرفتیم
«اللهم صدقنا و أجبنا داعى الله واتبعنا الرسول فی موالاة مولانا و مولى المؤمنین أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب … أللهم ربنا إننا سمعنا منادیا ینادى للایمان أن آمنوا بربکم فآمنا… فإنا یا ربنا بمنک و لطفک أجبنا داعیک واتبعنا الرسول و صدقناه و صدقنا مولى المؤمنین و کفرنا بالجبت و الطاغوت، فولنا ما تولینا …»
خدایا ما تصدیق کردیم و اجابت نمودیم دعوت کننده تو را و پیرو پیامبر (صلى الله علیه و آله) شدیم درباره ولایت مولایمان و مولاى مؤمنان امیرالمؤمنین على بن ابىطالب… خدایا، پروردگارا، ما شنیدیم منادیى براى ایمان ندا مىکند که به پروردگارتان ایمان بیاورید. ما نیز ایمان آوردیم… پروردگارا، ما ـ به منت و لطف تو ـ دعوت کنندهات را پاسخ مثبت دادیم و پیرو پیامبر (صلى الله علیه و آله) شدیم و او را تصدیق کردیم و همچنین مولاى مؤمنین را تصدیق کردیم، و به جبت و طاغوت کافر شدیم. خدایا ولایتى را که پذیرفتهایم همراهمان قرار ده.
14. فرازى دیگر از دعاى روز غدیر: معرفت غدیرم ده
«اللهم إنی أسألک… أن تجعلنى فى هذا الیوم الذی عقدت فیه لولیک العهد فی أعناق خلقک و أکملت لهم الدین، من العارفین بحرمته و المقرین بفضله… اللهم فکما جعلته عیدک الأکبر و سمیته فى السماء یوم العهد المعهود و فى الأرض یوم المیثاق المأخوذ و الجمع المسؤول صل على محمد و آل محمد و أقرر به عیوننا و أجمع به شملنا و لا تضلنا بعد إذ هدیتنا واجعلنا لأنعمک من الشاکرین یا أرحم الراحمین.
خدایا از تو مىخواهم مرا در این روزى که براى ولیتعهدى برگردن خلقت بستهاى و دین را بر ایشان کامل کردهاى، مرا از عارفین به حرمت آن و اقرار کنندگان به فضیلت آن قرار دهى … .
خدایا همانگونه که آن را عید بزرگ خود قرار دادهاى و در آسمان روز عهد معهود نامیدهاى و در زمین روز پیمان گرفته شده و اجتماع سؤال شونده نامگذارى کردهاى، بر محمد و آل محمد درود فرست و چشم ما را بدان روشن فرما و کارهاى ما را به برکت آن منظم فرما و بعد از هدایت ما را گمراه مفرما و ما را نسبت به نعمت‌هایت از شاکران قرار ده، اى رحم کنندهترین رحم کنندگان.
15. فراز دیگرى از دعاى عید غدیر: لعنت بر منکر حق غدیر
«الحمدلله الذى عرفنا فضل هذا الیوم و بصرنا حرمته و کرمنا به و شرفنا بمعرفته و هدانا بنوره … اللهم إنى أسألک … أن تلعن من جحد حق هذا الیوم و أنکر حرمته فصد عن سبیلک لإطفاء نورک.»
حمد خدایى را که فضیلت این روز را به ما شناسانید و ما را نسبت به حرمت آن بصیرت داد و به وسیله آن به ما کرامت بخشید و با معرفت آن به ما شرف داد و به نور آن ما را هدایت کرد.
خدایا، از تو مىخواهم لعنت کنى کسانى را که حق این روز را انکار کردند و حرمت آن را نپذیرفتند و براى خاموش کردن نور تو راه تو را بستند.
16. فراز دیگرى از دعاى عید غدیر: خدا را بر غدیر سپاسگزارم
«الحمدلله الذى جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایة أمیرالمؤمنین على بن أبی طالب علیه السلام.»
شکر خدایى را که کمال دینش و تمام نعمتش را با ولایت امیرالمؤمنین على بن ابى طالب (علیه‌السلام) قرار داد.
[HR]
پی نوشت‌ها:
۱- عوالم، ج ۱۵/۳، ص ۲۲۰ .
۲- بحارالانوار، ج ۹۷، ص ۳۶۰ .
برگرفته از کتاب چهارده قرن با غدیر، محمد باقر انصارى، ص ۲۰۱ .