قطب الدین راوندی(متوفای573ق)

[علی اصغر حسین]

    الدین راوندی   
  
   که در آن زمان روستایی در نزدیکی کاشان بود زادگاه       شناخته می شد. او گلی از بوستان مکتب محمدی بود که از آن دیار برخاست و       لقب یافت او فرزند «هبة الله بن حسین بن هبة الله بن حسن راوندی» بود. پدر       قطب الدین، از عالمان و برجستگان آن دیار بوده   .  
  
  تحصیل  
        ، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگری استفاده کرده است. قطب الدین خوشه       عالمانی است که ثمره اندیشه شان قرنهای متمادی مشام انسانها را معطر      .    بزرگ شخصیتهایی چون شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضی و شیخ طوسی، در       تفکر او جای پیدا کرده اند.   بنابر آنچه در ریاض العلماء آمده است، قطب       از       در شهرهای اصفهان، خراسان و همدان شنیده و نقل کرده است       این روزنه می توان به مسافرتهای علمی او به شهرهای مختلف پی برد. چنانکه       قبر شریف او در شهر قم، دلیلی بر استفاده او از محضر استادان آن دیار   .    از استادان او عبارت اند از:  
   جعفر محمد بن علی بن محسن حلبی،       بن علی بن عبدالصمد تمیمی نیشابوری، سید ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی       الدین مرتضی بن داعی بن قاسم که اکثر بزرگان و اندیشه وران آن عصر در       وی میباشند. قطب راوندی خود به قرآن عشق می ورزید و در راه نشر معارف       بود اما تأثیر نفس قدسی   استادش طبرسی بزرگ   ، در اندیشه و آثار گران سنگ        بسزایی داشت و از این رو، آثار و    قطب راوندی، رنگ خدایی و بوی وحی         .     
  

  شاگردان  
         و وارسته قرن ششم از چهره های درخشانی است که فرزانگان بسیاری از محضر       به فیض رسیده و دانش اندوخته و خود نیز شمع فروزان محافل علمی گردیده اند.       انبوه جویندگان علم که از خرمن فضل راوندی خوشه چینی کرده اند نام فرزندان       ویژه دارد. او نه تنها در مسجد و منزل و مکتب بلکه در سفر و حضر،       پرداخته و شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی آن روز ارائه داده   .    قطب الدین چهره های برجسته ای هستند که از وی به نقل روایت پرداخته   .    بن علی معروف به "ابن شهر آشوب" از ستارگان درخشان تشیع و برجسته ترین       بود.   «ابن شهر آشوب»    کتاب خویش «معالم العلماء» با یادی از قطب الدین       استاد خویش نام وی را ثبت کرده   .   
  
  
  دانش و آثار  
  
         روشنی هستند که به رغم مشکلات و کمبودهای عصر خویش، همه تلاش و همتشان       اسلام عزیز و احیای مجد و عظمت آن بوده است. آنان با عشق به قرآن مجید و اهل       السّلام به نشر و پخش آثار ایشان پرداخته، همواره از سرچشمه زلال ابدیت       شوند. قطب الدین راوندی در زمره مردان بزرگی است که با دانش فراوان خود پس       مندی از علوم مختلف و تبحر در آنها، حلقه زرینی در سلسله حافظان و       اسلامی گردید و در بیشتر رشته های علوم اسلامی تبحر و تخصص خود را به       که می توان به آثار زیر اشاره   :  
     . «ام القرآن».   
  2. «تفسیر القرآن» در دو جلد.   
  3. «خلاصه التفاسیر» در ده جلد.   
  4. «شرح آیات المشكله فی التنزیه».   
  5. «اللباب فی فضل آیه الكرسی».   
  6. «الناسخ و المنسوخ من القرآن».   
  7. «الخرایج و الجرایح». این كتاب كه معروفترین آثار قطب به شمار می‌آید در بیان مسائل كلامی و عقاید بوده و در برگیرنده هفت كتاب پیرامون مسأله معجزه و شیوه زندگی رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ است.   
  8. «ام المعجزات». نام كتابی است كه راوندی پس از چندی به عنوان «تتمه الخرایج» به نگارش درآورد.   
  9. «الاختلافات». این كتاب در برگیرنده اختلافهای كلامی بین شیخ مفید و سید مرتضی (علم الهدی) بوده و 95 مسأله اختلافی در آن بررسی شده است.   
  10. «تهافت الفلاسفه». این كتاب كه نشان دهنده دانش فلسفی قطب است در موضوع حكمت و فلسفه نگارش شده و به تناقض گویی فلاسفه پرداخته است.   
  11. «جواهر الكلام فی شرح مقدمه الكلام». شرحی بر كتاب «مقدمه الكلام» شیخ طوسی در علم كلام است.   
  12. «آیات الاحكام». این كتاب آیاتی از قرآن كریم را كه مربوط به مسائل فقهی واحكام دینی است مورد بحث و بررسی قرار داده است.   
  13. «احكام الاحكام».   
  14. «الانجاز». شرحی است بر كتاب «الایجاز فی الفرائض» شیخ طوسی.   
  15. «حل المعقود فی الجمل و العقود».   
  16. «الشافیه فی الغسله الثانیه».   
  17. «الخمس».   
  18. «من حضره الاداء و علیه القضاء».   
  19. «رساله الفقهاء».   
  20. «مشكلات النهایه».   
  21. «المنتهی فی شرح النهایه». این كتاب به شرح نهایه شیخ طوسی پرداخته و در ده جلد به چاپ رسیده است.   
  22. «الرائع فی الشرایع».   
  23. «النیات فی جمیع العبادات».   
  24. «نهیه النهایه».   
  25. «فقه القرآن». این كتاب گرانسنگ با تلاش و كوششی ستودنی به دست توانمند قطب راوندی نوشته شده است.   
  او در كتاب فوق تمام آیات قرآنی را كه به احكام فقهی مربوط بوده است به ترتیب ابواب فقه دسته‌بندی كرده و در دو جلد به یادگار نهاده است.   
  26. «تحفه العلیل». در موضوع دعا و آداب آن و احادیث مربوط به امراض و بلاها.   
  27. «رساله فی صحه احادیث اصحابنا». موضوع آن بیان صحت احادیثی است كه علمای شیعه نقل كرده‌اند.   
  
28. «شرح الكلمات المائه». شامل شرح صد كلمه از سخنان حضرت علی ـ علیه السّلام ـ.
29. «ضیاء الشهاب». شرحی بر كتاب شهاب الاخبار قاضی سلامه مصری.   
  30. «لباب الاخبار».   
  31. «لب اللباب». اخبار و احادیثی در موضوع اخلاق.   
  32. «مزار». كتابی بزرگ در موضوع زیارتنامه‌ها.   
  33. «المجالس فی الحدیث».   
  34. «دعوات» معروف به سلوه الحزین. موضوع این كتاب ارزشمند مربوط به آداب دعاها و تأثیر آنها است كه در چهار باب تدوین گشته است.   
  35. «جنی الجنتین». در تاریخ اولاد امام هادی ـ علیه السّلام ـ و امام عسكری ـ علیه السّلام ـ.   
  36. «قصص الانبیاء». در این كتاب تاریخ و شرح زندگی پیامبران از زبان روایات بیان شده است.  
  37. «المستقصی». نام كتابی از راوندی در علم اصول فقه است. این كتاب شرحی بر «الذریعه» سید مرتضی در علم اصول می‌باشد.   
  38. «التغریب فی التعریب».   
  39. «الاغراب فی الاعراب».   
  40. «شرح العوامل المأئه». شامل صد عامل در علم نحو.   
  41. «غریب النهایه». در شرح لغتهای مشكل فقهی كتاب نهایه شیخ طوسی.   
  42. «نفثه المصدور». این كتاب دیوان اشعار قطب راوندی است.   
  
  وفات  
   شوال      . آسمان شهر قم رنگی دیگر به خود گرفته بود و عالمان و اندیشمندان و دوستداران       علیهم السّلام در خانه قطب راوندی، بر بالین یکی از بزرگمردان گرد آمده بودند،      اذان ظهر بود که نسیم عطرآگین بهشت مشام راوندی را نوازش داد و شبنم       دیدگان زنان و کودکان سرازیر گشت و جهان اسلام در عزای    از فرهیختگان       بیت علیهم السّ   به سوگ نشست. پس از مراسم تشییع پیکر پاک آن فرزانه در       مطهر حضرت معصومه علیهما السّلام به خاک سپرده شد و روح «سعید» محدثان       اعلی پر کشید. از آن پس جسم مطهرش با کتابها و نوشته هایش جاودانه شد و         پس از هشت قرن تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه علیهما السّلام با پیکر سالم       نورانیش رو به رو شدند چیزی جز این منزلت را برای او تصور نکردند که باید       چون روح شاهد و ناظرش بر حوزه فقاهت اهل بیت علیهم السّلام تا قیام       بماند.   حضرت آیة الله مرعشی نجفی رحمة الله به پاس خدمات او، سنگ قبری بلند       یاد ماندنی را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران حرم فاطمه معصومه      ّلام در ابتدای ورود و خروج از صحن مبارکش چشمانشان به قبر این فرزانه بزرگ        .