برترى دعا و مناجات از تلاوت قرآن

[divoone110]

 -از دیدگاه روایات

در روايتى آمده كه فضالة به واسطه معاوية بن عمّار [يا: فضالة بن معاوية بن عمّار] مى گويد: به امام صادق (ع ) عرض كردم : دو نفر در يك لحظه شروع به خواندن نماز مى كنند، يكى در نماز قرآن مى خواند و قرائتش ‍بيشتر از دعاست ، و ديگرى دعايش افزون از تلاوت قرآن ، و در يك لحظه نماز را به آخر مى رسانند، كداميك از اين دو افضل و برتر است ؛ حضرت فرمود: هر دو فضيلت دارد، هر دو زيباست .
وى مى گويد: عرض كردم : مى دانم كه هر دو زيبا است و فضيلت دارد. كدام برتر است ؟ حضرت فرمود: دعا، برتر است . آيا فرمايش خداوند متعال را نشنيده اى كه مى فرمايد:
اءُدْعُونى ، اءَسْتَجِبْ لَكُمْ، إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِروُنَ عَنْ عِبادَتى ، سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ.
- و پروردگارتان فرمود كه : مرا بخوانيد، تا دعايتان را براى شما اجابت كنم ، براستى كسانى كه از پرستش و عبادت من گردنكشى كنند، با حالت خوارى و ذلّت وارد جهنّم خواهند شد.
به خدا سوگند مقصود از عبادت در آيه شريفه دعاست ، به خدا سوگند آن افضل است . آيا آن عبادت نيست ؟ و حضرت دوبار فرمود: به خدا سوگند عبادت همان دعاست و بعد فرمود:، آيا دعا استوارترين عبادت نيست ؟! سپس دوبار افزود: به خدا سوگند دعا، محكم ترين عبادت است .
در روايت ديگر آمده كه از امام باقر(ع ) پرسيده شد كداميك از اين دو در نماز افضل است : بيشتر قرآن خواندن ، يا طول دادن ركوع و سجود؟ حضرت فرمود: بسيار درنگ كردن در ركوع و سجود. مگر كلام خداوند متعال را نشنيده اى كه مى فرمايد:
فَاقْرَئُوا ما تَيَسَّرَ مِنْهُ، وَاءَقيموُا الصَّلاةَ.
- پس هر مقدار از قرآن را كه مُيَسَّر بود قرائت كنيد، ولى نماز را كاملاً بپاداريد.
مسلّماً مقصود خداوند از اقامه و بپا داشتن نماز بسيار درنگ كردن در ركوع و سجود و طول دادن آن دو است .
راوى مى گويد عرض كردم : كداميك از اين دو افضل است : قرائت بسيار يا دعاى بسيار؟ حضرت فرمود: دعاى بيشتر. مگر فرمايش خداوند متعال را نشنيده اى كه مى فرمايد:
قُلْ ما يَعْبَؤُا بكُمْ رَبّى ، لَوْلا دُعآؤُكُمْ.
- بگو: اگر دعايتان نبود، پروردگارتان چه اعتنايى به شما داشت ؟!
( فلاح السائل،سید بن طاوس،فصل پنجم) 

[divoone110]

 - از دیدگاه عقل

اكنون مى گويم از لحاظ عقلى نيز مى توان وجهى موافق با آنچه كه پيرامون افضل بودن دعا از قرائت قرآن روايت شده يافت . و آن اينكه :
1- مسلّماً اين گونه نيست كه هركس كلام خداوند - جلّ جلاله - را بخواند، به خدا معرفت داشته باشد، و قدر كلام الهى را بشناسد، و با تلاوت خويش خشنودى خدا را بخواهد؛ ولى امكان ندارد كسى دعا و درخواست و آرزو كند و كسى را كه مى خواند و از او درخواست مى كند و آرزوى خويش را از او مى خواهد، يعنى خداوند - جلّ جلاله - را نشناسد؛ بنابراين ، دعا همواره مشتمل است بر:
الف و ب - معرفت به ذات و صفات خداوندى كه او را مى خواند.
ج - شناخت پيامبرى (ص ) كه مردم را به سوى او دعوت مى نمايد.
د - معرفت به واگذارى امور خود به خدا و درخواست و طلب از پيشگاه او.
ه‍ - ادب نيازمندى به خدا.
و - دلبستگى و تعلّق خاطر به اعتماد و تكيه بر خدا.
ز - معجزه ها و كراماتى كه در نزد هركس كه دعاهايش مستجاب شده و حوائجش برآورده شده و ناراحتيهاى شديدش برطرف شده ، تحقّق يافته است .
و اينها همگى فايده ها و مَواهبى هستند كه فضيلت آنها افزون و جايگاهش دو چندان و بيش از ديگر امور همسانِ آن است ، و براى هر كس ‍ كه به معناى آنها پى برد، به روشنى بر امور ديگر ترجيح دارد.
ممكن است كسى اشكال كند و بگويد: گاهى غير عارفين به خدا نيز دعا مى كنند.
جواب اين سخن آن است كه حتّى دشمن خداوند - جلّ جلاله - يعنى ابليس نيز با دعا كردن و درخواست از خداوند منتفع شده ، آنجا كه گفت : مرا از مهلت داده شدگان قرار ده ، و خداوند - جلّ جلاله - درخواست او را اجابت نموده و فرمود:
إِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ (حجر (15): 37 - 38؛ و ص (38): 80 – 81)
یعنی براستى كه تا روز مشخّص و معلوم ، از مهلت داده شدگان هستى .
ليكن امكان ندارد همان گونه كه ابليس به خاطر درخواست و دعا كردنش منتفع شد، كسى دشمنِ خداوند - جلّ جلاله - باشد و در حال عداوت و دشمنى ، به خاطر خواندن قرآن شريف ثواب داده شده ، و به ثمره آن نايل گردد.
2- از ديگر مرجّحات عقلى دعا بر تلاوت قرآن اين است كه : كسى كه درخواست و دعا مى كند، به همان اندازه اى كه در حاجت خويش به او نياز و اضطرار دارد، به او توجّه نموده و در پيشگاهش اظهار خشوع و فروتنى مى نمايد، بنابراين از آنجا كه نيازمنديها و حوائج مردم به خداوند - جلّ جلاله - در زندگانى دنيا بسيار است ، دعا كننده نيز بسان شخص مضطرّ، ناچار از اخلاصِ عبوديّت و بندگى است ؛ ليكن تلاوت قرآن شريف در غالب اوقات از اين حالتها خالى است ، بلكه چه بسا انسان قرآن را با حالت غفلت تلاوت مى نمايد، و در نتيجه خود اين كار [در نزد اهل كمال ] محسوب مى شود.
( فلاح السائل،سید بن طاوس،فصل پنجم)  

[یدالله فوق ایدیهم]

با سلام و تشکر

(اگر صحت حدیث را بپذیریم)، شاید (به نظر من، حتما) منظور حضرت از افضل بودن دعا نسبت به خواندن قرآن، افضل بودن دعاهای قرآنی بوده است (مثلا نسبت به آیاتی که داستانی و ... هستند).

سوالی که پیش می آد اینه که چرا در ماه رمضان (ماهی که میزبان خداست) خدا می خواد بندگان را تمرین به خواندن قرآن بدهد (با قرار دادن ثواب بینظیر برای آن)؟
ویا در همان آیه (فاقروا ما تیسر منه)، آیا اولویت را در این آیه مشخص نکرده است؟

[divoone110]

  دوست خوبم
متشکرم که نظر شخصی خودتونو منعکس کردید.بنده هم قبول دارم که میشه از این بیانات مثل شما نتیجه گرفت و به ادعیه قرآنی ارجحیت داد.اما در هر صورت دعا با معنی درخواست مادون از مافوق هر جا که باشه دعاست.چه در قرآن و چه بیرون از آن.
با توجه بیشتر این نکته بدست میاد که اکثریت قریب به اتفاق ادعیه قرآنی از زبان انبیا و اولیای الهی بیان میشن مثل دعاهاى حضرت نوح عليه السلام،دعاهاى حضرت ابراهيم عليه السلام،دعاى حضرت لوط عليه السلام،دعاى سربازان طالوت،دعاى اصحاب كهف و ... .و زمانی که این بزرگان این درخواستها رو به زبان آوردند قرآن نازل نشده بوده.وجه رجحان این ادعیه هم اینه که دعای خواص بوده و مورد پذیرش خداوند قرار گرفتند.فکر میکنم در این شکی نیست که هر کس در هر موقعیتی درخواست خاصی از خدا داره و البته خدا هم پذیرنده و اجابت کننده هست.
خداوند متعال در پایان داستان حضرت یونس (ع) مى فرمايد (و كذلك ننجى المؤ منين ) ما اينچنين مؤ منان را نجات مى دهيم . و اين معنا را با لفظ مستقبل (كه دلالت بر دوام و استمرار دارد) بيان مى كند. گويا خداوند مى خواهد بفرمايد: مبادا گمان كنيد اين گونه برخورد و يارى و كمك ما اختصاص به يونس و يا گذشتگان و يا پيامبران دارد؛ بلكه نجات و يارى و كمك و هدايت ما شامل حال همه مؤ منان است ؛ آنهايى كه از سوز دل و از عمق جان در گرفتارى ها خدا را بخوانند و دعا کنند.

با تمام این صحبتها بنده هم عرض میکنم که هرگز نباید از تلاوت قرآن هم غافل بشیم چون دعا هیچ تعارضی نداره و شکی نیست برای سعادت به هردو پا به پای هم نیاز داریم.تلاوت در ماه مبارک هم گام بلندی برای خدا شناسی و خودسازیه که این دو تا مقدمه هایی برای خلوص دل و اجابت دعا هستند پس در این زمینه شاید مهمتر از دعا هم باشه.
نکته آخر:بحث اینجا فقط یک مقایسه ساده بود که اصل بحث رو هم از سید بن طاووس نقل کردم.