چرخه ي متونيک: انطباق سال شمسي و قمري
تفاوت سال قمري و سال شمسي موضوعي است که همه ي مسمانان دنيا با آن آشنا هستند. يک سال قمري حدوداً برابر 354 روز است. يعني حدود 11 روز کمتر از يک سال شمسي. همين امر باعث مي شود که ماههاي قمري در هر سال با روزهاي مختلف شمسي منطبق شوند. مثلا يک سال، محرّم با عيد نوروز منطبق مي شود و سال بعد با روز ديگري از اسفند ماه و ...
اين پديده از آنجا نشأت مي گيرد که 12 ماه قمري با يک دور گردش زمين بدور خورشيد برابر نيست. البته در فرهنگهاي باستاني احتمالا چون بعد از 12 ماه قمري با آب و هواي مشابهي روبرو مي شدند، سال را با دوازده بار شمردن هلال ماه نو اندازه مي گرفتند، ولي بعد ها با دقت بيشتر متوجه شدند که اين تشابه بعد از چند سال از بين مي رود.
در نتيجه منجمين باستاني در جستجوي رابطه اي بين سال شمسي و ماه قمري بودند تا اينکه آن را يافتند: چرخه ي متونيک
چرخه ي متونيک توسط منجم يوناني «متون آتني» رصد شد، که برابر 19 سال شمسي است و دقيقا برابر 235 ماه قمري است، يعني 6940 روز. در واقع مي توان گفت اگر يک سال شمسي برابر 12 ماه قمري نيست، در عوض 19 سال شمسي دقيقا برابر 235 ماه قمري است، با اخنلاف فقط 2 ساعت.
کبيسه گيري براي سال قمري (نَسيء)
اعراب جاهلي براي هماهنگ کردن سالهاي قمري با شمسي، هر سه سال يک ماه سيزدهم به سال قمري خود اضافه مي کردند. چون بعد از سه سال قمري، تقريبا 30 روز عقب مي افتادند. پس براي جبران يک ماه را دوباره تکرار مي کردند، مثلا پس از پايان صفر مي گفتند صفر دوم شروع شد! اعراب به اين کار «نسيء» مي گفتند. بعدها با ظهور اسلام، قرآن اين کار را حرام اعلام کرد: «انما النسيء زيادة في الکفر»(توبه 37)
انطباق سال شمسي و قمري
براي اينکه سال شمسي و سال قمري را با هم هماهنگ کنيم مي توانيم از چرخه ي متون استفاده کنيم: با اضافه کردن 7 ماه کبيسه به سالهاي قمري، در اين 19 سال شمسي، مي توانيم سالهاي قمري و شمسي را با هم برابر کنيم. گويا يهوديان از اين روش براي کبيسه گيري سال قمري استفاده مي کردند. اين روش در سال 432 قبل از ميلاد توسط متون معرفي شد.
چرخه ي سالهاي 12 و 13 ماهه در تقويم يهوديان - بدين وسيله هر 19 سال دقيقا سال قمري و ميلادي با هم منطبق خواهند بود.
مباني عددي
همانطور که گفته شد، 19 سال شمسي دقيقا برابر با 235 ماه قمري نيست، بلکه 2 ساعت کمتر است. اين خطاي کوچک در چرخه ي متونيک بعد از 219 سال با هم جمع مي شوند وبه يک روز مي رسد.
19 سال شمسي = 602ر6939 روز
235 ماه قمري = 688ر6939 روز
تقويم هاي باستاني و چرخه ي متونيک
در تقويم هاي آتني، بابلي، يهودي و عرب جاهلي از چرخه هاي کوچکتر بين ماه و سال شمسي استفاده مي کردند. همانطور که گفته شد اعراب هر سه سال، يک ماه سيزدهم کبيسه مي گرفتند. اين چرخه به همراه چرخه هاي ديگر مثل 6، 8، 11، 14، 17 و 19 ساله در تقويم هاي باستاني استفاده مي شده است. که دقيق ترين اين چرخه ها همان چرخه ي 19 ساله يا چرخه ي متونيک است. از اين چرخه براي پيش بيني کسوف و خسوف نيز مي توان استفاده کرد. حتي براي تعيين زمان عيد پاک هم مي توان اين چرخه را در نظر داشت. در دوران باستان به چرخه ي متونيک گاهي گفته مي شد: سال کبير
«کيديناس» منجم کلداني (متولد قرن چهار قبل از ميلاد در بابل) اين چرخه را مي شناخت، ولي احتملا بابلي ها اين چرخه را قبل از وي کشف کرده بودند.
پيش بيني خسوف و کسوف
از چرخه متونيک براي پيش بيني گرفتها هم مي توان استفاده کرد. اين چرخه نشان مي دهد که شکل و موقعيت ماه نسبت به خورشيد هر 19 سال تکرار مي شود. پس مي توان نتيجه گرفت که اگر مثلا امسال يک خسوف داشته باشيم، 19 سال بعد هم خسوفي مشابه آن در يک برج ديگر خواهيم داشت.
زمان و مسير حرکت ماه در خسوف هاي متوالي هر 19 سال شبيه به هم است.
استفاده ي رصدي در رؤيت پذيري هلال ماه
چرخه ي متونيک به ما مي گويد که هر 19 سال ماه دوباره اهله ي قبلي خود را تکرار مي کند. مثلا اگر يک بدر امشب رصد کنيم دقيقا 19 سال ديگر ماه به همين شکل خواهد بود. يعني فاصله ي بين دو هلال يا دو بدر يا دو تربيع مشابه، بر اساس سال شمسي، دقيقا 19 سال است.
بنابراين از اين چرخه مي توان براي رؤيت هلال ماه هم استفاده کرد. مثلاً هلال ماه اگر امسال در وضعيت خوب رصدي قرار داشت و قابل رؤيت بود، مي توانيم اميدوار باشيم که 19 سال ديگر همين وضعيت را خواهد داشت. بدين ترتيب با رصدهاي متوالي مي توان هلال هاي مختلف را وضعيت سنجي نمود و براي سالهاي آينده پيش بيني هايي در نظر گرفت. البته به علت خطاي 2 ساعته در اين چرخه، احتمالا براي پيش بيني رؤيت پذيري هلال ماه دقت کافي را نخواهد داشت و در بلند مدت کارايي خود را از دست مي دهد.
[External Link Removed for Guests]
ارسال توسط کاربر SadafG - سنترال کلابز