خود سازی

[حب علی ایمان]

نقطه شروع خودسازي

براي تهذيب نفس و خودسازي بايد از كجا شروع كرد و چه مراحلي را بايد طي كرد و چه كتابي را بايد مطالعه كرد؟

انسان بايد درون خود را نظاره كند؛ جهت دل را بنگرد و تمايلات و علاقههاي روحي و جسمي خود را بررسي كند و ببيند آهنگ كجا دارد و به كجا ره ميپويد و اعضاي بدن و افكار خود را در راه چه اهدافي به كار ميگيرد. تمايلات و كششهاي گوناگون، برآيند مستقيم نخواهند داشت و افتان و خيزان رفتن، شخص را به مقصد نميرسانند! اگر مقصود خودسازي شد، به اين هدف نميرسد؛ مگر اين كه رسيدن به مقصود واقعي و محبوب حقيقي را هدف اصلي قرار دهد و آهنگ و اراده كوي دوست كند.
بعد از قصد و اراده، نوبت به عمل ميرسد. براي رسيدن به لقا و قرب الهي كه همان هدف نهايي زندگي و دين است، چاره‌اي جز اين نيست كه انسان خودش را در ظرف عبوديت حق تعالي قرار دهد.

اين ظرفيت، داراي دو مرحله زير است
:

الف) قرب فرايض؛ يعني ظرف انجام واجبات و ترك محرمات و به عبارت ديگر، ظرف تحصيل تقوا
.
ب) قرب نوافل كه به معني انجام مستحبات و ترك مكروهات و به عبارت ديگر، ظرف تحصيل ورع است.

چند تذكر مهم

1. انسان به وسيله نوافل و مستحبات، به اوج كمال مي‌رسد، ولي اين ظرفيت هنگامي در ساخت انسان و تعالي او مؤثر مي‌افتد كه شخص سالك، نسبت به تحصيل تقوا و انجام واجبات، به اطمينان رسيده باشد؛ زيرا مرتبه نافله پس از واجب است و بدون تقوا، ورع حاصل نمي‌شود.
2. ظرف عبوديت با دو مانع بزرگ روبه روست كه تا اين دو مانع از سر راه انسان مرتفع نشود، موفقيتي حاصل
نمي‌شود:
مانع اول، خلقيات و ملكات اخلاقي رذيله؛ رذايل اخلاقي مانع مي‌شوند كه شخص بتواند به وظايف عبادي خود به نحو صحيح و احسن عمل نمايد؛ به طور مثال، كسي كه داراي صفت پست بخل است، هرگز قادر نخواهد بود به واجبات مالي خود عمل كند.
مانع دوم، اسارت‌هاي انسان است؛ عادت‌هاي بد، دل‌بستگي به لذت‌ها و شهوت‌هاي دنيوي، وابستگي‌ها و برخي گرايش‌هاي افراطي مادي، مانع موفقيت انسان در ظرف عبوديت و بندگي خداوند هستند و بدين منظور، سالك، اگر بخواهد در اين مسير موفق باشد، بايد براي تحصيل آزادي معنوي و اخلاقي، تلاش كند و خويش را از اسارت هواهاي نفساني و خواسته‌هاي شيطاني برهاند.
اگر انسان در تحصيل آزادي و تهذيب نفساني از اسارت‌ها و ملكات رذيله موفق شود، آن‌گاه در مسير عبوديت نيز موفق خواهد بود.
3. طي تمامي اين مراحل، بسته به تحصيل عقلانيت معنوي و تقويت عقل معاد است. در روايت بسيار مهمي در اين زمينه، چنين آمده است: «عقل آن چيزي است كه به وسيله آن خدا عبادت مي‌شود و بهشت به دست مي‌آيد»1. هر كس به مقدار عقل خود در اين مسير حركت مي‌كند و موفق مي‌شود؛ حتي ملاك سنجش انسان‌ها به لحاظ ارزشي و ملاك محاسبه اعمال در قيامت، به مقدار عقل انسان بستگي دارد.

راه‌هاي پرورش عقل
عقل انسان با دو چيز پرورش مي‌يابد؛

1. تحصيل دانش و بينش معنوي و الهي ( انسان شناسي، خدا شناسي، دين شناسي، جهان شناسي، معاد شناسي).
2. كسب تجربه عملي.
انسان به هر ميزان كه در اين مسير حركت و لذت و آثار عبوديت حق تعالي را با جان خويش احساس كند، عقلش فراتر مي‌رود و حركت و زندگي عقلاني‌اش به سوي خداوند و قرب او، قوت مي‌گيرد.
يكي از موانع اين مسير، شيطان است. قرآن كريم، شيطان را دشمن انسان معرفي مي‌كند و مي‌فرمايد؛ «الَم اَعهد اليكم يا بني آدم أن لا تعبدوا الشّيطان انّه لكم عدو مبين و أن اعبدوني هذا صراط مستقيم؛ اي آدمزادگان! آيا با شما عهد نبستم كه شيطان را نپرستيد؟ همانا او دشمن بزرگ شماست و مرا پرستش كنيد كه اين، راه مستقيم است».2
انسان در دنيا هر شأن و مقام، هر عنوان و اعتبار و هر كار و پيشه‌اي كه دارد، بايد بداند كه در مهمانخانه و خانه‌اي عاريتي است و بايد از آن كوچ كند و آن‌چه را به آن تعلّق دارد، بگذارد و برود؛ پس چيزي را كه نمي‌تواند ببرد، نبايد به آن دل ببندد؛ بلكه خود را سبك‌بال سازد.

براي خودسازي موفق، بايد به دو نكته زير توجه شود
:

1. خودشناسي درست؛ بايد استعدادها، قابليتها و توانمنديهاي خود را به خوبي شناخت و بر اساس اين شناخت، به يك برنامهريزي اصولي رسيد.
2. برنامهريزي دقيق بر اساس خودشناسي و در اين برنامهريزي نيز بايد به امور زير توجه كرد:
الف) واقعگرايي؛ سالك و رهرو، توان واقعي خود را ميسنجد و حال و روز خود را مينگرد و بر اساس آن، به تنظيم برنامه خودسازي ميپردازد. انسانها داراي تفاوتهاي فردي روحي و جسمي مختلفي هستند و هر يك بايد براي
خود - به تناسب حال- برنامهاي برگزينند كه سنگين و طاقتفرسا نباشد؛ بلكه پيوسته حال و نشاط ايشان در طول برنامه، محفوظ بماند و به عنوان يك دستورالعمل كلي، بايد حال نشاط را پيوسته در خود نگه دارند و از اجبار و اكراه در مراحل ابتدايي، پرهيز كنند.
ب) جذابيت؛ در برنامهريزي به كيفيت بيش از كميت بايد توجه داشت؛ مثلاً به جاي اين‌كه انسان تصميم بگيرد هر روز صبحگاهان يك جزء قرآن بخواند، ميتواند آن را حتّي به يك صفحه تقليل دهد؛ ولي كوشش كند تلاوتش در جاي خلوت، با حال و توجه كامل و با تدبر و ژرف‌انديشي در معاني باشد. همچنين بكوشد نمازهايش را با حضور قلب و توجه بخواند.
ج) تدريج؛ از حداقل شروع كند؛ ولي در انديشه افزون‌سازي آهسته باشد؛ مثلاً اگر از اول خواندن نماز شب بر او سخت است، بنا داشته باشد كه فقط يك ركعت را وتر بخواند. پس از يك هفته، دو ركعت شفع را هم اضافه كند و پس از مدتي، هشت ركعت ديگر نافله شب را.
د) رعايت مراتب حال؛ در روند خودسازي، بايد مرحله به مرحله پيش رفت و از اول نميتوان تمام مدارج كمال را يك مرتبه سپري نمود؛ مثلاً بهتر است انسان ابتدا از انجام واجبات و مراقبت بر شرايط و جزئيات آنها شروع كند و در كنار آنها، به ترك محرمات بپردازد و همواره كوشش كند كه در دامهاي شيطان و هواي نفس، گرفتار نشود و پس از مدتي كه سراسر وجودش تسليم شد و ايمان را در روح و جسم وارد كرد، به انجام دادن مستحبات و ترك محرمات بپردازد. از اين مرحله به بعد، عنايات ربوبي، رهرو و سالك را راهنمايي خواهد كرد؛ ان شاء الله؛ زيرا خداوند مي‌فرمايد: «و الّذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين؛ و آنان كه در راه ما به جان و مال جهد و كوشش كردند، محقّقا آنها را به راه خويش هدايت ميكنيم و هميشه خدا يار نكوكاران است».3
ه) عزم و استواري؛ پس از تنظيم برنامه، با اراده‌اي قاطع بر انجام آنها ايستادگي كند و نفس خود را از طفره رفتن و كسالت ورزيدن، با جديت تمام، باز دارد.
و) استعانت و توسّل؛ براي موفقيت در امر جهاد اكبر، از خداوند بزرگ، استمداد جويد و به ائمه اطهار عليهم السلام متوسل شود.
ز) پيوسته از طريق اركان چهارگانه سلوك، با خداوند مرتبط باشد (مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه).
ح) پيروي از الگوهاي راستين؛ مانند ائمه اطهار عليهم السلام و بزرگان اخلاق4.
داشتن استاد اخلاق براي پيشبرد انسان و رسيدن به قله معرفت و معنويت، نقش ويژه اي دارد؛ ولي انسان بايد توجه كند كه در دام مدعيان دروغين عرفان و کمال نيفتد و گول کساني را نخورد که با ادعاي عرفان و تصوف، جوانان پاک دل و خداجو را به انحراف مي‌کشانند. استاد اخلاق، بايد شناخته شده و مورد اعتماد باشد و براي اين كار، بايد از افراد خبره و مورد اطمينان سراغ او را گرفت. در صورت نبودن يا نيافتن چنين استادي، از چند طريق زير مي‌توان جايگزين مناسبي براي آن يافت:
1. توسل دائم به ائمه عليهم‌السلام به ويژه ولي عصر(عج) که هر هدايتي از مجراي او انجام مي‌گيرد و هر لطفي، به برکت او شامل حال انسان مي‌گردد.
2. انس فراوان با قرآن کريم و تلاوت آن و آشنايي با ترجمه و تفسير قرآن و تدبر و انديشه در معاني عميق آن.
3. ارتباط پيوسته و ناگسستني با دعاهايي که مشتمل بر بلندترين معارف الهي و بيان‌گر فضايل والاي اخلاقي هستند؛ به ويژه دعاهايي مانند مکارم الاخلاق، دعاي خمسه عشر، کميل، مناجات شعبانيه و... .
4. ارتباط و رفت و آمد با پاکان و انسان هاي باتقوا و خودساخته و عالمان برجسته.
5. داشتن حالت مراقبه و محاسبه اعمال، هنگام خواب که اين دو امر در راه کمال و بندگي خداوند، داراي نقش کليدي
مي‌باشند.
نکته مهم اين است که در انجام اعمال بايد به کيفيت و اخلاص توجه داشت؛ نه کميت آن. بنابراين، مهم اين است که انسان در ميان جامعه و در عين اشتغال به کار و برنامه و مسئوليت خود، به ياد خداوند باشد و از توجه به او، غفلت نورزد وگرنه پناه بردن به غار و جنگل و گوشه‌نشيني و فاصله گرفتن از مردم و مسئوليت‌ها، کار دشواري نيست و اين شيوه پيامبران عليهم السلام و به ويژه پيامبر خاتم صلي‌الله‌عليه‌و‌آله و خاندان پاک و گرامي اوست که در عين با مردم بودن و رسيدگي به امور و انجام وظايف شخصي و اجتماعي، به خداوند، توجه كامل داشتند و دمي از ياد او غافل نبودند و پيروان خود را نيز به همين روش و سنت، دعوت کرده‌اند.

پي نوشتها
:

1. كليني، اصول كافي، ج 3، ص11.
2. يس آيه 60 و 61.
3. عنكبوت آيه آخر.
4. ر.ك: ملكي تبريزي، اسرار الصلوه و المراقبات

[گل پسر]

786

سلام عليکم و رحمه الله

برای شروع خودسازی کتاب معراج السعادت ملا احمد نراقی ، کتابی بسيار عالی ، پرمحتوا و راحت برای عمل کردن و شناخت نفس و جهاد با نفس است.


از محضر آيت الله بهجت (رحمه الله ) سؤال شد :


برنامه ای جهت سير و سلوک معرفی فرماييد ؟


ايشان فرمودند : روزانه نصف صفحه از کتاب شريف معراج السعاده را بخوانيد و بدان عمل کنيد.


التماس دعا

[سارا/سینا]

البته از ایشون سفارش به کتاب جهاد با نفس وسائل الشیعه هم نقل شده که بعد از سفارش ایشون به فارسی چاپ شد

[موفق]

786

سلام عليکم و رحمه الله

برای شروع خودسازی کتاب معراج السعادت ملا احمد نراقی ، کتابی بسيار عالی ، پرمحتوا و راحت برای عمل کردن و شناخت نفس و جهاد با نفس است.


از محضر آيت الله بهجت (رحمه الله ) سؤال شد :


برنامه ای جهت سير و سلوک معرفی فرماييد ؟


ايشان فرمودند : روزانه نصف صفحه از کتاب شريف معراج السعاده را بخوانيد و بدان عمل کنيد.


التماس دعا

نرم افزار موبایل کتاب معراج السعاده آیا تو این سایت وجود داره

[h_shakur]

باسلام خدمت همراهان اعتقادی


بهترین کتاب سلوکی قران است البته اگر از کتابهای دیگری هم کمک بگیریم همه به خاطر فهم بالای قرآن است .


به میزان تزکیه وتهذیب نفس و طهارت روح ازقشر و پوسته ی قرآن وارد باطن و حقیقت قرآن میشویم که فرمودند :قران


دارای بطنی است و بطن ان دارای بطن دیگری تا 7 بطن ویا 70 بطن را فرمودند و بهره مندی از بطون قرآن به میزان


پاکی نفس است . در سلوک اول باید حجابهای ظلمانی را کنار زد بعد حجابهای نورانی .



وبعد از قرآن نهج البلاغه و بعد سایر کتابهای اخلاقی و عرفان اسلامی .