شان نزول آیه "و من عنده علم الکتاب"

[amoonaser]

 

نویسنده: حذیفه فاطمی
  بسم الله الرحمن الرحیم  پذیرش این حقیقت که بسیاری از آیات قرآن کریم در مدح امیرالمومنین^{سلام‌الله‌علیه} می باشد ، بر برخی گران است و از این رو سعی در کفر و پوشاندن حقیقت دارند ولی چه سود که: إِن تَكْفُرُواْ أَنتُمْ وَمَن فِي الأَرْضِ جَمِيعًا فَإِنَّ اللّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿ابراهيم ۸﴾. بعنوان نمونه در منابع شیعه و اهل سنت مطالب صریحی در مورد اینکه آیه "و من عنده علم الکتاب" درباره امیرالمومنین ^{سلام‌الله‌علیه‌} نازل شده است وجود دارد اما برخی ناآگاهان (و بعضاً معاندان) با طرح شبهاتی در این زمینه سعی نافرجامی در کفر حقیقت نموده‌اند. عصاره‌ای از شبهات و پاسخ‌های مربوطه در مورد این آیه به قرار زیر است:     1- منظور از علم الکتاب قرآن است و علی^{علیه‌السلام} در هشت سالگی ایمان آورد و این آیه نیز مکی است، چطور یک کودک می‌تواند علم کل قرآن را داشته باشد آن هم در شرایطی که هنوز قرآن کامل نشده است؟     پاسخ:شبهه کننده فرض کرده که مراد از لفظ "الکتاب" قرآن است، لذا پاسخ ما اينست همانطور که خداوند توانست به وصی حضرت سليمان جزئی از علم کتاب (علمٌ من الکتاب- نمل40) را قبل از نزول قرآن بياموزد، همان خداوند قادر است به اميرالمومنين^{سلام‌الله‌عليه} کل علم کتاب (علم الکتاب- رعد 43) را اعطا نمايد.        2- شبهه كننده چنين گفته است که بر مبنای آيه "وَكَذَلِكَ أَوْحَينَا إِلَيكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ" (شوري-52) پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌و‌اله} نیز تا زمانی از "الکتاب" چیزی نمی دانسته است.     پاسخ:بدیهی است که امیرالمومنین^{سلام‌الله‌علیه} نیز از ابتدا علم الکتاب را نداشته است و خداوند به او این موهبت را اعطا کرده است و لذا شبهه‌کننده به آیه نامرتبطی استناد کرده است.           3- حضرت علی‌^{علیه‌السلام} به مثابه فرزند پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌و‌آله} بوده‌اند و لذا کافران شهادت او را قبول نمی‌کردند.     پاسخ:   3-1) آیا اگر شهادت حقی از سوی عده‌ای پذیرفته نشود، نشان از این دارد که شهادت‌دهنده برای شهادت کفایت نمی‌کرده است؟   3-2) آیا مگر کافران شهادت کسی را که از نظر شبهه‌کننده مصداق این آیه است، پذیرفتند تا باعث شود چنین استدلالی مطرح کند؟ در این آیه علاوه بر "من عنده علم الکتاب"، "الله" نیز بعنوان "شهید" معرفی شده است. آیا خداوند به این دلیل خودش را بعنوان شهید معرفی کرده که کافران بپذیرند؟! اگر معیار "شهید" بودن این باشد که کافران شهادت او را بپذیرند، آیا می‌توان مصداقی برای آن پیدا نمود؟        4- منظور از "الکتاب" کتب تورات و انجیل است و لذا شاهد باید آگاه از تورات و انجیل باشد تا حرف او پذیرفته شود.     پاسخ:قطعاً منظور از شهید این نیست که شهید گواهی دهد و سپس کافران شهادت او را بپذیرند و بعد همه کفار ایمان بیاورند . آیه مورد نظر هر مصداقی داشته باشد چنین اتفاقی در تاریخ گزارش نشده است؛ بلکه خداوند خواسته است بیان فرماید که کافران در قیامت عذری نخواهند داشت و خداوند بر این مطلب "شهید" است؛ حال اگر خداوند بر مطلبی "شهید" باشد آیا مگر نیاز است کسی دیگر نیز "شهید" باشد؟ بنابراین تنها دلیل برای ذکر "من عنده علم الکتاب" در آیه مورد بحث نشان دادن "شرافت" چنان شخصی است نه پذیرش کفار. حال عقل حکم می‌کند از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بپرسیم که آن شخصی که خداوند اراده کرده است "شرافتش" را از این طریق به بندگان معرفی نماید چه کسی است؟  در برخی از تفاسیر اهل سنت از قول ابن عباس، محمد بن حنفیه و ابوسعید خدری از قول پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وآله} نقل نموده‌اند که مراد از من عنده علم الکتاب کسی نیست جز علی‌ابن‌ابیطالب امیرالمومنین ^{سلام‌الله‌علیه}.     (تفسیر الثعلبی ، ج 5 ، ص 303 ، شواهد التنزیل ، الحاکم الحسکانی ، ج 1 ، ص 402 . ابن الجوزی ، أبو الفرج ، (متوفای 597 هـ) زاد المسیر ،‌ ج 4 ص 16 . و نیز : السُّیوطی ، جلال الدین ،‌ 849 - 911 هـ، 1445 - 1505 ، الدر المنثور ، ج 6 ، ص 30 . ینابیع المودة ، القندوزی ، ج 1 ، ص307 .)        بنابراین کلیه دلایل ارائه شده توسط شبهه کننده نامقبول است و چاره‌ای نیست برای وجدان‌های بیدار جز پذیرش این حقیقت که منظور از "من عنده علم الکتاب" امیرالمومنین علی ^{سلام‌الله‌علیه} است.    حذیفه فاطمی    ارادتمند حقیقت‌پذیران     [External Link Removed for Guests] 

[asmanhosain]

باسمه تعالی: (در تکمیل مبحث)
« و یقول الذین کفروا لست مرسلا ؛ قل کفی بالله شهیدا بینی و بینکم و من عنده علم الکتاب » (رعد-43)
آنان که کافر شدند می گویند تو پیامبر نیستی ؛بگو خداوند وکسی که علم کتاب نزد او است بین من وشما بر این موضوع گواهی دهند.

- اما اینکه در این آیه شریفه منظور از « من عنده علم الکتاب » چه کسی یا کسانی هستند؟

الف:بعضی گفته اند منظور از کتاب لوح محفوظ و مقصود از « مَن = کسی که » , خدای سبحان است.
ولی این تفسیر صحیح نیست زیرا اولا خلاف ظاهر عطف است ؛ چون اول کفایت خدا را گفته بود , دیگر معنا نداشت تکرار کند.
ثانیا بنا بر این تفسیر ، ذات و صفت خداوند را بر ذات خداوند عطف کرده است ، که این قبیح و غیر فصیح است.


ب: بعضی گفته اند مراد از کتاب تورات و انجیل است و معنایش این است که علمای اهل کتاب برای گواهی به رسالت پیامبر (ص) کافی هستند؛ زیرا ایشان از بشارتهایی که در باره پیامبر (ص) در کتاب هایشان است خبر دارند.
ولی این تفسیر نیز صحیح نیست زیرا ، اولا در آیه شریفه شهادت آمده ، نه صرف علم داشتن . و ثانیا این سوره در مکه نازل شده و به طوری که می نویسند در آن ایام احدی از علمای اهل کتاب ایمان نیاورده بودند؛ و کسی از ایشان به رسالت نبی اکرم(ص) شهادت نداده بود.

ج: بعضی ذیگر گفته اند ،مراد به کتاب قرآن کریم است، و معنای آیه آن است که هر کس این کتاب را فرا گرفته ، و بدان عالم گشته ، و در آن تخصص یافته باشد ، او گواه است بر اینکه قرآن از ناحیه خداست ، و من هم آورنده آن و فرستاده خداوند هستم.
و با همین بیان گفته جمعی که گفته اند: آیه شریفه در حق علی بن ابی طالب (ع) نازل شده است و همجنین روایاتیکه در این باره وارد شده تأیید می گردد.
پس اگر جمله « و من عنده علم الکتاب » به کسی از گروند گان به رسول خدا (ص) منطبق گردد، قطعا علی (ع) است و لا غیر.

قال رسول الله(ص): «انا مدینة العلم و علی بابها »
(تمام دانشمندان اهل سنت این حدیث را از پیامبر (ص) در کتب خود آورد ه اند:احمد ابن حنبل- ترمذی- طبری- حاکم نیشابوری- خطیب بغدادی- ابن عساکر- سیوطی- ابن حجر- متقی هندی-.........)


0

ج: