شخصى آمد خدمت مولاى متقیان على علیه السلام و گفت : یا امیرالمومنین ! مرا نصیحت كن . على علیه السلام نصایح زیادى كرد. دو جمله اولش را برایتان عرض مى كنم . فرمود: لا تكن ممن یرجوا الاخرة بغیر عمل و یرجى التوبة بطول الامل ، یقول فى الدنیا بقول الزاهدین و یعمل فیها بعمل الراغبین 1. همین دو جمله فعلا ما را بس . فرمود: نصیحت من به تو اینكه از آن كسان مباش كه امید به آخرت دارد اما مى خواهد بدون عمل به آخرت برسد، مثل همه ما.
ما مى گوییم حب على بن ابى طالب كافى است . تازه حب ما حب حقیقى نیست ، اگر حب حقیقى بود عمل هم پشت سرش بود. مى گوییم همین وابستگى ظاهرى كافى است ! خیال مى كنیم على علیه السلام از كسانى است كه احتیاج دارد، و اگر افرادى انتساب دروغین هم داشته باشند دیگر بسیار خوب ، ما عجالتا سیاهى لشكر مى خواهیم . سیاهى لشكر هم كافى است ! ما خیال مى كنیم یك گریه دروغین بر امام حسین كافى است . ولى امیرالمومنین فرمود اینها دروغ است اگر حب على بن ابى طالب تو را به عمل كشاند، بدان حب تو صادق و راستین است . اگر گریه بر حسین بن على بن ابى طالب تو را به عمل كشاند، بدان حب تو صادق و راستین است . اگر گریه بر حسین بن على تو را به سوى عمل كشاند، بدان حب تو صادق و راستین است . اگر گریه تو راستین است . اگر نه ، فریب شیطان است . جمله دوم و یرجى التوبة بطول الامل اى مرد! از آن كسان مباش كه احساس نیاز به توبه را در وجود خدا دارند اما همیشه مى گویند دیر نمى شود، وقت باقى است .
برادر! اگر على بیاید و من هم برویم خدمتش و بگوییم آقاجان ! ما را نصیحت كن ، چنین جمله اى به ما مى گوید: لا تكن ممن یرجوا الاخرة بغیر عمل و یرجى التوبه بطول الامل تا كى بگوییم آقا دیر نمى شود، حالا وقت باقى است ؟! تا هنوز جوان هستیم مى گوییم اى آقا! جوان بیست ساله كه دیگر وقت توبه كردنش نیست . عجیب این است كه بعضى افراد پیر و كهنسال وقتى یك جوان را مى بینند كه متوجه عبادت است و به گناه خودش توجه دارد و حال توبه و ندامت است ، مى گویند: اى آقا! تو جوانى ، هنوز وقت این حرفهاى براى تو نرسیده . اتفاقا جوانى بهترین وقتش است . یك شاخه تا وقتى كه هنوز تازه است ، آمادگى بیشترى براى راست شدن دارد، هر چه بزرگتر و خشكتر بشود، آمادگى اش كمتر مى شود، بعلاوه ، چه كسى به این جوان قول داده كه او پا به سن بگذارد، میانه مرد بشود، از میانه مردى بگذرد و پیر بشود؟ تا جوانیم مى گوییم جوانیم . در میانه مردى هم كه مى گوییم حالا وقت داریم ، توبه وقتش پیرى است ، وقتى كه پیر شدیم . از همه كارها افتادیم و همه قدرتها از ما گرفته شد، آن وقت توبه مى كنیم . نمى دانیم كه اشتباه كرده ایم ، آن وقت اتفاقا هیچ توبه نمى كنیم ، آن وقت دیگر حال توبه برایمان نمى ماند، آنقدر در زیر بار معاصى كمر ما خم شده است كه دل ما دیگر حاضر براى توبه كردن نیست ، دل یك جوان آماده تر است براى توبه كردن تا دل پیر. چه خوب مى گوید مولوى :
خاربن در قوت و برخاستن
خاركن در سستى و در كاستن
مثلى مى آورد. مى گوید شخصى خارى را در سر راه مردم كاشته بود. این خار بزرگ شد. گفتند: آقا بیا این خار را بكن . گفت : دیر نمى شود، بوته خارى است كنده مى شود. دوباره گفتند: باز گفت : دیر نمى شود، حال مى كنیم ، یك سال دیگر مى كنیم ! سال بعد بوته خار بزرگتر شد ولى خاركن چطور؟ پیرتر شده . گفتند: بیا بكن . گفت دیر نمى شود، بعد مى كنیم سال به سال بوته خار بیشتر رشد مى كرد. بیشتر ریشه مى دوانید، تنه اش كلفت تر، خارهایش تیزتر و خطرش بیشتر مى شد اما خاركن پیرتر و از نیرویش كاسته مى شد :
خار بن در قوت و برخاستن
خار كن در سستى و در كاستن
مى خواهد بگوید این ملكات رذیله ، اخلاق فاسد، روز به روز در وجود تو مثل آن بوته خار بیشتر رشد مى كند، بیشتر ریشه مى دواند، تنه اش كلفت تر، خارهایش تیزتر و خطرش بزرگتر مى شود، ولى تو خودت روز به روز پیرتر مى شوى و از نیرویت ، از آن نیروهاى مقدس تو كاسته مى شود. وقتى كه جوان هستى ، مثل یك آدم قوى و نیرومندى هستى كه مى خواهد یك نهال را بكند، به سرعت مى كنى ، ریشه اش را هم مى كنى مى اندازى دور اما وقتى كه پیر شدى ، مثل یك آدم سست قوه اى هستى كه مى خواهد یك درخت قوى را با دست خودش بكند، هر چه زور مى زند درخت از ریشه در نمى آید.
به خدا قسم یك روزش یك روز است ، یك ساعتش یك ساعت است ، یك شب را اگر به تاخیر بیندازیم اشتباه مى كنیم ! نگویید فردا شب بیست و سوم ماه رمضان است ، یكى از لیالى قدر است و براى توبه بهتر است ، نه همین امشب از فردا شب بهتر است ، همین ساعت از یك ساعت بعد بهتر است ، هر لحظه از لحظه بعدش بهتر است . عبادت بدون توبه قبول نیست ، اول باید توبه كرد. گفت : شستویى كن و آنگه به خرابات خرام اول باید شستشو كرد، بعد وارد آن محل پاك و پاكیزه شد. ما تا توبه نكنیم ، چه عبادتى مى كنیم ؟! ما توبه نمى كنیم و روزه مى گیریم ! توبه نمى كنیم و نماز مى خوانیم ! توبه نمى كنیم و به حج مى رویم ! توبه نمى كنیم و قرآن مى خوانیم ! توبه نمى كنیم و ذكر مى گوییم ! توبه نمى كنیم و در مجالس ذكر شركت مى كنیم ! به خدا قسم اگر شما یك توبه بكنید تا پاك بشوید و بعد یك شبانه روز با حالت توبه و پاكى نماز بخوانید، همان یك شبانه روز به اندازه ده سال شما را جلو مى برد و به مقام قرب پروردگار مى رساند. سوراخ دعا را گم كرده ایم ، راهش را بلد نیستیم .
شخصى آمد خدمت امیرالمومنین على علیه السلام استغفار كرد. او هم مثل ما خیال مى كرد توبه كردن ، گفتن استغفار الله ربى و اتوب الیه است و اگر غین اش را هم خیلى غلیظ بگوییم دیگر توبه ما خیلى بهتر است ! على علیه السلام فهمید این بدبخت چقدر گمراه است . كم اتفاق مى افتد كه او این جور حدت به خرج بدهد و با لحن تندى سخن بگوید ولى اینجا با لحن تندى سخن گفت ، فرمود: ثكلتك امك ، اتدرى ما الاستغفار؟ الاستغفار درجه العلیین این خدا مرگت بدهد، اى مادرت به عزایت بنشیند! آیا تو مى دانى استغفار چیست ؟ استغفار درجه مردان بلندمرتبه است . استغفار، حالت توبه و یك حالت مقدس است ، یك جو مقدس و پاك است . شما حالت توبه را پیدا بكنید، واقعا توبه بكنید، بعد خودتان را در یك جو و فضاى مقدس مى بینید، احساس مى كنید كه لطف و عنایت الهى بر روح شما سایه افكنده است ، احساس مى كنید گروهى از فرشتگان دور شما را گرفته اند، پاك مى شوید، چون در حالت توبه انسان خودبینى را از دست مى دهد، خود را ملامت مى كند و گناهان خویش را در نظر مى گیرد.
در اسلام گفته اند اگر مى خواهى توبه كنى لازم نیست بروى پیش كشیش ، پیش آخوند و گناه را به او بگویى ، گناه را به خداى خودت بگو، چرا گناه را نزد یك بشر اقرار و اعتراف مى كنى؟ نزد خداى غفار الذنوب خودت اقرار كن .قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ 2 این نداى خداست ، اى بندگان اسرافكار من ، اى بندگان گنهكار من ، اى بندگان معصیتكار من ، اى بندگان من كه بر خودتان ظلم كرده اید، از رحمت من ناامید مباشید، بیایید به سوى من ، من مى پذیرم ، قبول مى كنم ، در جو و فضاى توبه وارد بشوید.