اطلاعات جالبی از مسجدالنبی

[yeganeh]

بيشتر مورّخان معتقدند که مساحت مسجد در آغاز، حدود 1060 متر مربّع بوده است. (يعني 70 ذراع طول و 63 ذراع عرض)

امّا پس از بازگشت رسول خدا از غزوه خيبر در سال 7ه . ق، به دليل افزايش تعداد مسلمانان، به مساحت مسجد افزوده شد و طول و

عرض آن هر يک، به حدود يکصد ذراع افزايش يافت و مساحت آن به 2475 متر مربّع رسيد . ...

مسجد النبي صلي الله عليه وآله‏ نخستين اقدام رسول خدا در مدينه منوره ساختن مسجد بود. پيش از آن، در قبا نيز مسجدي به دست آن حضرت

و اصحاب بزرگوارشان ساخته شد که چنين اقدامي نشان از اهميت نقش مسجد در اسلام دارد. مسجد النبيصلي الله عليه وآله‏ شريف‏ترين مسجد

پس از مسجد الحرام، مسجد النبي است که در مدينه منوّره واقع شده است. رسول خداصلي الله عليه وآله درباره نماز خواندن در اين مسجد

فرمود: صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِي هَذَا تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ عَشَرَةَ آلافِ صَلَاةٍ فِي غَيْرِهِ مِنَ الْمَسَاجِدِ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ فَإِنَّ الصَّلَاةَ فِيهِ تَعْدِلُ مِائَةَ أَلْفِ صَلَاةٍ .

نماز در مسجد من نزد خداوند، برابر با ده هزار نماز در مساجد ديگر است، جز مسجد الحرام، که نماز در آن برابر با صد هزار نماز است.

مسجد النبي صلي الله عليه وآله در بناي نخستين‏ بيشتر مورّخان معتقدند که مساحت مسجد در آغاز، حدود 1060 متر مربّع بوده است.

(يعني 70 ذراع طول و 63 ذراع عرض) امّا پس از بازگشت رسول خداصلي الله عليه وآله از غزوه خيبر در سال 7ه . ق، به دليل افزايش

تعداد مسلمانان، به مساحت مسجد افزوده شد و طول و عرض آن هر يک، به حدود يکصد ذراع افزايش يافت و مساحت آن به 2475 متر مربّع

رسيد و در نتيجه مسجد به شکل مربّع در آمد. مسجد النبيصلي الله عليه وآله در توسعه عمر بن خطاب‏ عمر بن خطّاب در سال 17ه . ق. از

طرف غرب 20 ذراع (10متر)، از جانب قبله 10 ذراع (5متر) و از سوي شمال 30 ذراع (15متر) به مسجد افزود و در نتيجه طول

مسجد به 140 متر و عرض آن به 60 متر و مساحت آن به 3575 متر مربّع رسيد. مسجد النبي صلي الله عليه وآله در توسعه عثمان بن

عفان‏ عثمان بن عفان در سال 29 - 30ه . ق، 496 متر مربّع به‏ مسجد النبيصلي الله عليه وآله افزود و مساحت آن به 4071متر مربّع

رسيد و تا زمان وليد بن عبدالملک به همين شکل باقي ماند. مسجد النبيصلي الله عليه وآله در توسعه وليد بن عبدالملک‏ وليد در سالهاي

(88 - 91ه . ق.) 2369متر مربّع به مساحت مسجد افزود و مساحت آن به 6440متر مربّع رسيد. مسجد النبيصلي الله عليه وآله

در توسعه مهدي عباسي‏ مهدي عباسي در سال 161ه . ق، بار ديگر دست به توسعه مسجد زد و مساحت آن را به 8890 متر مربّع

رساند. توسعه مسجد النبيصلي الله عليه وآله در عصر مماليک‏ در عصر مماليک، قايتباي به سال 888ه . ق. 120 متر مربّع به مساحت

مسجد افزود و مساحت آن را به 9010 متر مربع رساند. مسجد النبيصلي الله عليه وآله در توسعه دوران عثماني‏ سلطان عبدالمجيد عثماني

در سالهاي (1265 -1277ه . ق.)، 1293متر مربّع به مساحت مسجد افزود و مساحت آن را به 10303 متر مربع رساند.

افزوده‏هاي دوره سعودي در مسجد النبيصلي الله عليه وآله‏ پس از روي کار آمدن سعوديان، در توسعه اوّل سال (1372ه . ق.)

6024 متر مربّع به مساحت مسجد افزوده شد و مساحت کلّ مسجد را به 16327 متر رسيد. در توسعه دوّم که از سال 1405ه . ق.

آغاز شد. 82000 متر مربع ديگر به مساحت مسجد افزوده شد و مساحت آن به 98500 متر مربع رسيد که بيش از 167000

نمازگزار را در خود جاي مي‏دهد. گفتني است که با توسعه اطراف حرم هزاران‏ نفر ديگر به ظرفيت نمازگزاران افزوده شده است.

آنچه از آثار و اسامي امامان شيعه و خلفا و برخي صحابه بر کتيبه‏هاي مسجد النبيصلي الله عليه وآله به چشم مي‏خورد، يادگاري از

سلاطين عثماني است که ميانِ فرق اسلامي جمع کرده است. و جالب است که نام امام زمان به صورت محمّد المهدي بر يکي از

کتيبه‏ها به گونه‏اي نوشته شده که کلمه حي از درون اين طرح جلوه‏گر است.

بخش‏هاي مختلف مسجد النبي صلي الله عليه وآله‏ روضه شريف: قسمتي از مسجد النبي که در ناحيه جنوب شرقي (رو به سمت قبله)

قرار دارد، به نام روضه مطهر شناخته مي‏شود. اين قسمت فضيلت زيادي دارد و در حديثي از رسول خداصلي الله عليه وآله به عنوان

باغي از باغ‏هاي بهشتي معرفي شده است؛ مَا بَيْنَ قَبْرِي وَ مِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ روضه شريف 330 متر است که طول آن 22 متر

و عرض آن 15 متر مي‏باشد. در محدوده روضه مطهّره سه مکان مقدّس ديگر نيز وجود دارد که عبارتند از: 1 - مرقد مطهّر پيامبر

صلي الله عليه وآله 2 - منبر 3 - محراب. مرقد مطهّر رسول خداصلي الله عليه وآله‏ يکي از بهترين نقاط مسجد، مدفن رسول خداست.

پيامبري که محبوب خدا و خلق بود و ميراث‏هاي گرانبهاي اسلام، حاصل تلاش بيست و سه ساله آن حضرت است. در کناره شرقي مسجد،

رسول خداصلي الله عليه وآله حجره‏هايي براي زندگي همسران خود ساخته بود که تا قريب نود سال پس ازرحلت آن حضرت نيز سرپا بود.

ابتدا حجره‏اي براي سوده، پس از آن براي عايشه و در امتداد آن حجره‏اي براي حضرت فاطمهعليها السلام ساخته شد. مورّخان نوشته‏اند

که رسول خداصلي الله عليه وآله در حجره‏اي که وفات يافت، دفن شد. مرقد رسول خداصلي الله عليه وآله در زمان خليفه دوّم در اتاق کوچکي

قرار داشت و تا زمان توسعه مسجد در عهد وليد، به همان شکل باقي بود، در آن زمان که قسمت شرقي مسجد توسعه يافت مرقد مطهّر نيز

در مسجد قرار گرفت. اکنون محدوده حجره طاهره که مرقد نيز داخل آن قرار دارد 240 متر (16متر طول و 15متر عرض) مساحت

دارد که ضريحي مطلّا در اطراف آن کشيده شده است. در چهار گوشه حجره طاهره چهار ستون مستحکم بنا شده است که گنبد سبزي بر

روي آن قرار دارد. اين حجره داراي چند در است. درِ حجره‏فاطمهعليها السلام که نشانه محلّ حجره آن حضرت است. درِ تهجّد در شمال

حجره و درِ وفود يا باب الرحمه در جهت غرب و درِ توبه ياباب الرسول در جهت جنوب (قبله). در حجره طاهره محلّي به عنوان قبر

فاطمهعليها السلام با بقعه کوچکي مشخص شده و در داخل ضريح جاي گرفته است. در قسمت جنوبي اين بقعه نيز محراب فاطمه عليها السلام

قرار دارد.


منبر: يکي از مکانهاي مقدّس در مسجد، محلّ منبر رسول خداصلي الله عليه وآله است. در روايات آمده است که پيامبر در آغاز با تکيه بر

درخت خرما، به ايراد خطبه مي‏پرداخت، يکي از اصحاب پيشنهاد ساختن منبري را داد تا رسول خداصلي الله عليه وآله روي آن بنشيند تا هم

مردم او را ببينند و هم آن حضرت از ايستادن خسته نشود. اين منبر داراي سه پلّه بوده است. منبر رسول خداصلي الله عليه وآله هشت بار نوسازي

شده هر بار در جاي پيشين خود قرار داده شده است.

منبري که در حال حاضر وجود دارد منبري است که سلطان مراد عثماني در سال 999ه . ق. دستور ساخت و نصب آن را داد. اين منبر داراي

دوازده پلّه مي‏باشد و يک اثر ارزشمند هنري است. محراب: محراب در محلّي ساخته شده است که رسول خداصلي الله عليه وآله در آنجا نماز

مي‏گزارد. و در اينکه محلّ نماز آن حضرت همين محراب فعلي است ترديدي نيست. زماني که وليد دستور توسعه مسجد را داد و عمر بن عبدالعزيز

آن را اجرا کرد، بر جايگاه نماز رسول خدا محرابي ساخته شد. محراب‏هاي ديگري نيز که محلّ نماز برخي خلفا بوده در مسجد ساخته شده است.

ستون‏هاي مسجد سقف‏مسجدپيامبرصلي الله عليه وآلهبرستون‏هايي‏قرارداشت‏که علاوه برنگهداري‏سقف، مورد استفاده رسول خدا و اصحاب آن حضرت

بود، از ستون‏هاي هشتگانه زمان آن حضرت خاطرات ويژه‏اي باقي مانده که موجب تقدّس آن شده است. هر بار که مسجد باز سازي مي‏شده محل

اين ستون‏ها تغيير نمي‏کرده، جز اين که ستون‏هاي قديمي جاي خود را به ستون‏هاي جديد مي‏داده است. طبيعي است با توسعه مسجدستون‏هاي‏جديدي

‏نيزبر آن افزوده مي‏شد؛ به طوري که اکنون نزديک به 706 ستون در مسجد وجود دارد. ستون‏هايي که در محلّ قديمي مسجد، در قسمت جنوبي

آن قرار داشته اکنون با رنگ سفيد از بقيّه ستون‏ها مشخص شده که ويژگي برخي از آنها عبارت است از: 1 - ستون مَحْرَس: علي بن ابي‏طالب عليه السلام

در کنار اين ستون مي‏ايستاد و از رسول خداصلي الله عليه وآله محافظت مي‏کرد. اسطوانه محرس را به نام استوانه علي بن ابي‏طالبعليه السلام نيز مي‏شناسند؛


زيرا آن حضرت در کنار آن نماز مي‏گزارده است.

ستون توبه: اين ستون را استوانه ابولبابه نيز ناميده‏اند. چه اينکه ابولبابه، پس از کاري که به سود يهوديان بني‏قريظه از او سر زد، تحت فشار

وجدان قرار گرفت و به منظور توبه و تنبيه خويش، خود را به ستون بست و افزون بر ده شبانه روز بر آن حال باقي ماند و تنها در اوقات نماز

و هنگام قضاي حاجت دخترش او را از ستون مي‏گشود. تا اينکه بر پيامبر خداصلي الله عليه وآله در مورد پذيرش توبه ابولبابه وحي نازل شد، آن

حضرت به مسجد آمد و او را از ستون باز کرد. نماز و توبه در کنار اين ستون فضيلت دارد.

ستون وفود: يکي از کارهاي روزانه رسول خداصلي الله عليه وآله ملاقات با سران قبايل بود. محلّ اين ملاقاتها در کنار ستوني از ستون‏هاي

مسجد بود که بعدها به نام اسطوانة الوفود معروف شد و اکنون نيز به همين نام شناخته مي‏شود. 4 - ستون سرير: محلّي است که رسول

خداصلي الله عليه وآله تختي از شاخه‏هاي خرما در کنار آن مي‏گذارد و روي آن به استراحت مي‏پرداخت. 5 - ستون مهاجرين: علّت انتخاب

نام مهاجرين براي اين ستون، شايداين بوده است که مهاجران مکّه در کنار اين ستون نماز مي‏گزاردند و مي‏نشستند. اين‏ستون به نام عايشه نيز

شناخته مي‏شود؛ زيرا از عايشه نقل شده است که اگر مردم فضيلت نماز در کنار اين ستون را مي‏دانستند بر سر آمدن کنار آن قرعه مي‏زدند

و به همين دليل به آن ستون قرعه هم گفته شده است.

ستون تهجّد: در روايت است که پيامبر خداصلي الله عليه وآله شب هنگام که مردم، مسجد را به سوي خانه‏هايشان ترک مي‏کردند، حصيري

در کنار اين ستون مي‏گستراند و به تهجّد و نماز شب مي‏پرداخت و به همين مناسبت به اين اسم معروف شد. 7 - ستون مربَّعَة القبر: اين

استوانه که به آن مقام جبرئيل نيز مي‏گويند چسبيده به ضلع شمالي ضريح مطهّر است و درِ خانه حضرت فاطمهعليها السلام از آنجا

گشوده مي‏شده است. و اين همان دري است که به روايت ابن عبّاس پيامبر خداصلي الله عليه وآله هر روز پنج بار - در وقت نمازهاي

پنجگانه - به مدّت نه ماه کنار آن در مي‏ايستاد و مي‏گفت: اَلسَّلامُ عَلَيْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ " إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ

الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً " .(احزاب 33)

ستون مخلّقه: رسول خداصلي الله عليه وآله در آغاز بر تنه درخت خرمايي تکيه مي‏کرد و خطبه مي‏خواند. نوشته‏اند زماني

که براي آن حضرت منبر ساخته شد از اين درخت ناله‏اي برخاست شبيه ناله شتر ماده‏اي که از بچه خود جدا شود و از اين رو، اين

ستون را، ستون حنّانه ناميده‏اند. ستون مخلقه در محلّ همان تنه نخل نصب شده است و از آنجا که با خَلُوق خوشبو و معطّر مي‏شده، ستون

مخلّقه ناميده شده است. صفّه‏ صفّه نام مکاني است که گروهي از مهاجران مسلمان بي‏سرپناه در سال‏هاي اوّليه هجرت در آنجا

سکونت داشتند. زميني که به آنها اختصاص داده شده بود حدود 96متر مساحت داشت و مسقّف بود و در ميان باب جبرئيل و

باب النساء قرار داشت. افرادي مانند بلال، ابوذر، مقداد، حذيفه و... از اصحاب صفّه بوده‏اند. مقام جبرئيل: اين محلّ بدان جهت

به عنوان مقام جبرئيل شناخته‏شد که اين فرشته مقرّب الهي از آنجا بر رسول خداصلي الله عليه وآله وارد مي‏شد و به خدمت آن

حضرت مي‏رسيد. اين محلّ اکنون داخل حجره شريفه قرار دارد و قابل دسترسي نيست. درهاي نخستين مسجد

1 - باب الرَّحمه: اين در، در ديوار غربي مسجد قرار دارد. نامگذاري اين در به رحمت برگرفته از حديثي رسول خداصلي الله عليه وآله

است که به درخواست شخصي که از اين در وارد شده بود، از خداوند طلب نزول باران کرد و پس از هفت روز نيز طبق درخواست همان

شخص تقاضاي قطع باران گرديد. اين در را باب عاتکه نيز مي‏نامند. 2 - باب جبرئيل: اين در، مدخل ورودي رسول خداصلي الله

عليه وآله بوده و در ديوار شرقي مسجد قرار دارد، در روايت آمده است: رسول خداصلي الله عليه وآله در مدخل اين در با جبرئيل

ملاقات کرد و از اين رو به باب جبرئيل نامگذاري شد.

باب السلام: اين در نيز در ديوار غربي مسجد قرار دارد و از زمان بناي نخستين مسجد وجود داشته است. 4 - باب النساء:

يکي از درهاي مهم، که با توسعه مسجد در عهد خليفه دومّ ايجاد شد، باب النساء است. که هم‏اکنون نيز بدين نام شهرت دارد. اين

در، اختصاص به رفت و آمد زنها به مسجد داشته است. در توسعه‏هاي بعدي، ده‏ها درِ جديد به مسجد افزوده شده است.

مناره‏هاي مسجد زماني که وليد مسجد را توسعه داد، چهار مناره بر چهار گوشه مسجدالنبي ساخت، اين مناره‏ها در گذر زمان جاي

خود را به مناره‏هاي بزرگتر و محکم‏تري داده و مناره‏هاي جديدي نيز براي مسجد ساخته شد. چهار مناره اصلي مسجد عبارتند از:


مناره‏هاي سليمانيه و مجيديه که در دو سوي ضلع شمالي قرار گرفته و مناره‏هاي قايتباي و باب السلام که در دو سوي ضلع جنوبي (قبله)

واقع شده‏اند. در حال حاضر مناره‏هاي ديگري نيز بر مسجد افزوده شده و تعداد آنها به ده رسيده است.