نگاهي به موضوع مشورت از ديدگاه شرع

[110]

 [FONT=Tahoma,sans-serif]« [FONT=Tahoma,sans-serif] بسم الله الرحمن الرحيم » 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]با عرض سلام خدمت شما دوستان  
[FONT=Tahoma,sans-serif]. 
[FONT=Tahoma,sans-serif]در اين تاپيک به اميد خدا نگاهي خواهيم داشت به موضوع مشورت و ليکن از نگاه شرع مقدس    .
[FONT=Tahoma,sans-serif]. 
[FONT=Tahoma,sans-serif]خ [FONT=Tahoma,sans-serif]داي متعال در قرآن کريم سوره مبارکه آل عمران آيه شريفه 159، 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]خطاب به رسول مکرم اسلام حضرت محمد مصطفي صلي الله عليه و آله ميفرمايد: 
.   [FONT=Kamran]فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنْ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ   .  [FONT=Kamran]فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللهِ إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ .  [FONT=Kamran].   [FONT=Kamran]*[COLOR=#1d1b10]*********    [FONT=Kamran].   [FONT=Kamran]   (بركت) رحمت الهى، در برابر آنان ( مردم) نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى‏شدند.     .  [FONT=Kamran]   آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب! و در كارها، با آنان مشورت كن      .
اما هنگامى كه تصميم گرفتى، (قاطع باش! و) بر خدا توكل كن! زيرا خداوند متوكلان را دوست دارد.  
.
[FONT=Tahoma,sans-serif] [FONT=Tahoma,sans-serif]بتدا عرض کنم که شرع براي مشورت به طور کلي اهميت فراواني قائل شده است. 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]حال به اميد خدا پرسشهايي را مطرح ميکنيم و به تمامي آنها از منظر و نگاه روايات پاسخ خواهيم داد. 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]اولين پرسش: 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]چرا مشورت  [FONT=Tahoma,sans-serif]؟! 
[FONT=Tahoma,sans-serif]. 
[FONT=Tahoma,sans-serif]پاسخ: 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]به دلائل ذيل : 
[FONT=Tahoma,sans-serif]   1.   [FONT=Tahoma,sans-serif]بهترين وسيله براي رسيدن به راه درست و صحيح است. 
[FONT=Tahoma,sans-serif]. 
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن علىّ عليه السلام: (ما استنبط الصّواب بمثل المشاورة). 
[FONT=Tahoma,sans-serif][COLOR=#c00000]غررالحكم.  [FONT=Tahoma,sans-serif] ص442 ح10065 .  
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]2.  [FONT=Tahoma,sans-serif]استوارترين و مطمئن ترين ياور و پشتيبان است. 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن على عليه السلام (لا ظهير كالمشاورة) 
[FONT=Tahoma,sans-serif]وسائل الشيعة: ج8 ص425 ح5 . 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن على عليه السلام: (لا مظاهرة أوثق من المشاورة) [FONT=Tahoma,sans-serif]  
[FONT=Tahoma,sans-serif]وسائل الشيعة: ج8 ص424 . 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن علىّ عليه السلام: (كفى بالمشاورة ظهيرا) 
[FONT=Tahoma,sans-serif]بحار الانوار: ج72 ص105 ح39. 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن علىّ عليه السلام: (نعم المظاهرة المشاورة) 
[FONT=Tahoma,sans-serif]غررالحكم: ص441 ح10045 . 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن على عليه السلام: (نعم الأستظهار المشاورة) 
[FONT=Tahoma,sans-serif]غررالحكم: ص441 ح10046 . 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]و عن علىّ عليه السلام: (المشاورة استظهارٌ) 
[FONT=Tahoma,sans-serif]غررالحكم: ص441 ح10043 . 
.
[FONT=Tahoma,sans-serif]عن ابى عبدالله عليه السلام: (لا استظهار فى أمر بأكثر من المشورة فيه) 
[FONT=Tahoma,sans-serif]اصول الكافى: ج1 ص29 ح36 . 
.

[zahra sadeghpoor]

سلام.
اگه ميشه راجع به اين موضوع ( نگاه اسلام به مشورت) بيشتر مطلب بدين. مرسي.

[110]

عليکم السلام، به اميد خدا اين تاپيک ادامه خواهد داشت ...
[COLOR=#d99694]............................
 .
دومين پرسش:
.
آيا مشورت نمودن مخصوص قشر خاصي از جامعه است؟
.
پاسخ:
.. .
(( خير[COLOR=#3f3151]، عقلاء جامعه نيز از مشورت نمودن بي نياز نيستند  ))
 . . 
عن علي عليه السلام: لَا يَسْتَغْنِي الْعَاقِلُ عَنِ الْمُشَاوَرَةِ
غررالحكم: ص441 ح 10059.
.
سومين پرسش:
. .
اين همه   و تاکيد بر مشورت  !.!.!
.
و عن النّبى صلي الله عليه و آله (لا يفعلن احدكم امرا حتّى يستشير)
مكارم الاخلاق: ص124 .
 .  .
و عن على عليه السلام: (اذا أمضيت أمرا فأمضه بعدالرّؤية و مراجعة المشورة)
غررالحكم: ص441 ح10051 .
 .  .
و عن علىّ عليه السلام: (عليك بالمشاورة فإنّه نتيجة الحزم)
غررالحكم: ص441 ح10055 .
. .
... براي چه ؟!
.
پاسخ:
 (( براي پاک و خالي بودن ذهن مشورت دهنده (از مسائل جانبي)  .
. و آغشته بودن فكر و ذهن فرد خواهان مشورت به خواهشهاي نفساني ))
.  و عن علىّ عليه السلام: (انّما حضّ على المشاورة لأنّ رأى المشير صرفٌ، و رأى المستشير مشوب بالهوى)
غررالحكم: ص441 ح10049 .
.  

[110]

چهارمين پرسش:
[COLOR=#eeece1].  
من ميخواهم مشورت کنم، براي شروع چه بايد کرد  ؟  
.
پاسخ:
 
()( مشورت با خدا )()  
پنجمين پرسش:
.
مشورت با خدا يعني چي ؟!
.
پاسخ:
 
(|) درخواست خير و خوبي از خدا (|)  

عن ابى عبدالله عليه السلام قال: (اذا اراد احدكم امرا فلا يشاورنّ فيه أحدا حتّى يبدأ و يشاور الله تبارك و تعالى فيه،
قلت: و ما مشاورة الله[COLOR=#1d1b10]؟
قال: يبدأ فيستخيرالله فيه أوّلا، ثمّ يشاور فيه،
فاذا بدء بالله تبارك و تعالى اجرى الله له الخيرة علـى لسان من يـشاء من الخلق. 
بحار الانوار: ج88 ص252 ح1.
[COLOR=#eeece1].  
امام صادق عليه السلام فرمودند: هرگاه كسى از شما قصد انجام كارى را داشت
در مورد آن با هيچ كس مشورت نكند، تا اينكه نخست با خداى تبارك و تعالى در مورد آن مشورت نمايد.
از حضرت سؤال شد: مشورت كردن با خدا چگونه است[COLOR=#1d1b10]؟
فرمودند: نخست از خدا طلب خير نمايد و سپس در مورد آن امر به مشورت پردازد،
كه اگر چنين نمود خداوند خير و بركت را براى او بر زبان كسى كه خدا اراده فرمايد جارى خواهد ساخت.
 .
ششمين پرسش:
.
چطور از خدا طلب خير کنم ؟
[COLOR=#eeece1].
پاسخ:  
 
((|)) 100 مرتبه بگو » استخيرالله ((|))  

هفتمين پرسش:
[COLOR=#eeece1].  
اصلا مشورت با خدا و طلب خير از او برام چه سودي داره ؟
.
پاسخ:
 
(:( خداي متعال خير را براى تو بر زبان كسى كه اراده دارد جارى مى نمايد ):)  
.
عن أبى عبدالله عليه السلام: (اذا اردت أمرا فلا تشاور فيه احدا حتّى تشاور ربّك.
قال الرّاوى قلت: و كيف اشاور ربّى[COLOR=#1d1b10]؟
قال تقول: استخيرالله مائة مرّة، ثمّ تشاور النّاس، فانّ الله يجرى لك الخيرة على لسان.
 وسائل الشيعة: ج8 ص424 ح1.
.
امام صادق عليه السلام فرمودند: هنگامى كه اراده نمودى كارى را انجام دهى،
با هيچ كس در آن امر مشورت مكن تا با خداى خود مشورت كنى.
راوى مى گويد از آن حضرت پرسيدم: چگونه با خداى خود مشورت كنم[COLOR=#1d1b10]؟
فرمودند: صدبار مى گويى (استخيرالله) يعنى از خداى متعال طلب خير مى كنم،
سپس با مردم مشورت كن كه خداوند خير را براى تو بر زبان كسى كه اراده دارد جارى مى نمايد.
. 

[110]

  پرسش: 
  از اين بلافاصله بروم سراغ مشورت با ديگران  ؟!  
  :  ([COLOR=#7030a0]  هميشه اول فکر کن ...  )  
.     () چه بسا از اقدام به آن عمل کلا منصرف بشي که ديگه جايي براي مشورت نخواهد ماند ()  .    علىّ عليه السلام: (تفكّر قبل ان تعزم، و شاور قبل ان تقدم)  : ص441 ح10054 .   على عليه السلام فرمودند: قبل از تصميم گيرى تفكر و قبل از اقدام مشورت نماييد. 
 [COLOR=#eeece1].   پرسش: 
   بهتر نيست مشورت را بگذارم بعد از تصميم و پيش از اقدام، 
  تصميم را فقط به فکرم وا گذار کنم   ؟!  
  :   ([COLOR=#7030a0] ، پيش از تصميم نيز بي نياز از مشورت نيستي)     .  ((در نتيجه هم پيش از تصميم گيري و هم بعد از آن يعني قبل از اقدام محتاج به فکر و مشورت ميباشي))  .     علىّ عليه السلام: (شاور قبل ان تعزم، فكّر قبل ان تقدم)  : ص441 ح10054 .   على عليه السلام مى فرمايند: پيش از تصميم برانجام كار مشورت كن، و پيش از اقدام آن عمل تفكر بنما. 

[110]

 « [COLOR=#3f3151]  الله الرحمن الرحيم »     [COLOR=#7030a0]سلام عليکم و رحمة الله 
  را تيمنا با اين روايت نوراني آغاز خواهيم کرد. 
   رضا عليه السلام از پدران خود از رسول اکرم حضرت محمد مصطفي نقل مينمايند که فرمودند: 
  من قوم كانت لهم مشورة فحضرت معهم من اسمه محمّد (أو حامدٌ أو محمود أو أحمد) فادخلوه فى مشورتهم الاّ  
  الوسائل: ج15 ص130  
 [COLOR=#7030a0]هنگامى كه قومى در حال مشورت با يكديگر باشند 
 و فردى به نام محمد (احمد، حامد، يا محمود) بر آنها وارد شود 
 و او را در مشورت خود شريك سازند به خير و بركت خواهند رسيد.    پرسش: [COLOR=#c00000]
با هرکس ميتوانم مشورت کنم يا نه، قانون خاصي دارد   ؟   
 . 
  :   
 () [COLOR=#7030a0]  نيز همانند بسياري امور ديگر براي اينکه ما را به هدف رسانده و نتيجه بخش باشد شرائطي دارد که حتما بايد رعايت شود  ( )     [COLOR=#eeece1].   پرسش:   .  
اگر بدون توجه به شرائط و قوانين، اقدام به مشورت کنم چه ميشود  ؟  

  :   |)) اتقاق خاصي نمي افتد و ليکن ضرر و زيان آن بيش از منفعتش خواهد بود ((|     [COLOR=#eeece1].   صادق عليه السلام ميفرمايند: انّ المشورة لا تكون الاّ بحدودها،   عرفها بحدودها و الاّ كانت مضرّتها على المستشير اكثر من منفعتها له.    الشيعة: ج8 ص426 ح8 .   تنها در محدوده شرايط آن صحيح و به جا است،   كسى [COLOR=#4a442a] (مشورت ميکند) كه شرايط آن را شناخته باشد و گرنه ضرر آن براى مشورت كننده بيش ازنفع آن خواهد بود.    

[110]

 « بسم الله الرحمن الرحيم »   پرسش: 
  مشورت چيست   ؟   .  :     (( مشورت چند شرط دارد:    
1. کسي که با او مشورت ميکني عاقل باشد.
.   2. [COLOR=#7030a0]شخصي که با او مشورت مينمايي آزاد و متدين باشد.   .     3. فردي که براي مشورت برگزيدي دوست بوده و رفتارش با تو برادرانه باشد.   .   4. راز خود را براي او فاش کني تا حدي که دانش او به رازت همانند دانش تو باشد    [COLOR=#eeece1].    سپس آن را پوشانده و کتمان کند ))    پرسش: [COLOR=#eeece1].
   اين خصوصيات و ويژگيها چه سودي داره   ؟!   .  :    (( [COLOR=#7030a0]  در صورتي از وي استفاده خواهي کرد که عاقل باشد ))   .  ((و زماني تمام تلاش خود را وقف نصيحت تو ميکند که آزاد و پايبند به دين و شريعت باشد))   .  ((و اگر با تو دوستانه و برادرانه رفتار کند راز تو را پنهان نگاه مي دارد زماني که او را از رازت آگاه ساختي))   .  ((و با وجود اين شرائط اگر راز خود بر او فاش کني به گونه اي که عرض شد مشورت تمام شده و نصيحت به حد کمال خواهد رسيد))
.     صادق عليه السلام ميفرمايند: 
 ّ المشورة لا تكون الاّ بحدودها، فمن عرفها بحدودها و الاّ كانت مضرّتها على المستشير اكثر من منفعتها له. 
 ّلها: ان يكون الّذى تشاوره عاقلا،  
 ّانية: ان يكون حرّا متديّنا، 
 ّالثة: ان يكون صديقا مؤاخيا،  
 ّابعة: ان تطّلعه على سرّك، فيكون علمه به كعلمك بنفسك، ثمّ يستر ذلك و يكتمه؛ 
 ّه اذا كان عاقلا انتفعت بمشورته، 
  اذا كان حرّا متديّنا أجهد نفسه فى النّصيحة لك،  
  اذا كان صديقا مؤاخيا كتم سرّك اذا اطّلعته على سرّك،  
  اذا اطّلعته على سرّك فكان علمه به كعلمك به تمّت المشورة و كملت النّ [COLOR=#eeece1].
   الشيعة: ج8 ص426 ح8 . [COLOR=#eeece1].
   تنها در محدوده شرايط آن صحيح و به جا است،  
  كسى (مشورت ميکند) كه شرايط آن را شناخته باشد   [COLOR=#eeece1].    ضرر آن براى مشورت كننده بيش ازنفع آن خواهد بود.   .  ّل: طرف مشورت تو عاقل باشد،  
 : آزاده و دين دار باشد، 
 : دوست و برادر باشد،  
 : اگر او را از راز خود آگاه ساختى تا شناخت او از تو، همانند شناخت خودت از نفست باشد، آن راز را پنهان كند.  
  اگر عاقل باشد از مشورت كردن با او سود مى برى،  
  آزاده و متديّن باشد هنگام نصيحت كردن به تو از هيچ كوششى كوتاهى نخواهد كرد، 
    اگر دوست و برادرت باشد، هنگامى كه به راز تو آگاه شود آن را پنهان كند،  
  اگر آگاهى او از رازت به اندازه خودت باشد، مشورت تمام و نصيحت به حدّ كمال خواهد رسيد. 

[110]

  « بسم الله الرحمن الرحيم »  چهاردهمين پرسش:

ويژگيهاي ديگري نيز وجود دارد که شايسته باشد شخص مشورت دهنده داراي آنها باشد ؟
.
پاسخ:
بهتر است داراي اين ويژگيها نيز باشد:
..
 1. دانا و درستکار باشد.  
.
 2. خدا ترس باشد.
 .
 3. پرهيز کار باشد.
 .
 4. صاحب تجربه باشد.
 ..
 5. نصيحت کننده باشد.
 .
 6. هوشيار باشد.
 .
  7. دو انديش و مهربان باشد.
.  
  8. صاحب راي و نظر باشد.
 .
عن الصّادق عليه السلام: (شاور فى امورك ممّا يقتضى الدّين من فيه خمس خصال: عقل و علم و تجربة و نصح و تقوى)
.
مستدرك الوسائل: ج8 ص345 ـ 344 ح9618 .
.
امام صادق عليه السلام فرمودند: در كارهاى خود از آنچه دين اقتضاء مى كند با كسى مشورت كن،
.
كه پنج ويژگى در او باشد: عقل و علم و تجربه و تقوا داشته و نصيحت كند.
.
. و عن النّبىّ صلي الله عليه و آله: (شاوروا العلماء الصّالحين فإذا عزمتم على امضاء ذلك فتوكّلوا على الله)
.
تفسير التّسترى: ص28 .
.
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: با علماى درست كار مشورت كنيد،
[COLOR=#eeece1]..
هنگامى كه تصميم گرفتيد به آن (مشورت) عمل كنيد، بر خدا توكّل نماييد.  
.
. و عن النّبى صلي الله عليه و آله: (و آخ من الاخوان اهل التّقى، واجعل مشورتك من يخاف الله تعالى)
.
تفسير التّسترى: ص28 .
..
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مى فرمايند: با اهل تقوى و پرهيزكارى، پيمان دوستى و برادرى ببند
[COLOR=#eeece1].
و تنها با آن كس مشورت كن كه خداترس باشد.  
.
و عن علىّ عليه السلام: (شاور فى حديثك الّذين يخافون الله)
.
وسائل الشيعه: ج8 ص426 ح4 .
.
امام علي عليه السلام ميفرمايند: در پيش آمدهايت با کساني مشورت کن که از خدا ميترسند.

عن ابى عبدالله عليه السلام: (استشيروا فى أمركم، الّذين يخشون ربّهم)
.
وسائل الشّيعه: ج12 ص32 ح5564 و فيه (استشرا فى امورك).
.
امام صادق عليه السلام فرمودند: در كارهاى خود، تنها با كسانى كه از خدا مى ترسند، مشورت كنيد.
.
ابى عبدالله عليه السلام قال: كان أبى عليه السلام يقول: (واستشر فى امورك الّذين يخشون ربّهم)
.
بحار الانوار: ج71 ص196 ح28 .
.
امام صادق عليه السلام از پدر خود نقل مينمايند، که ايشان ميفرمود: در کارهايتان از کساني که از خدا ميترسند مشورت بخواهيد.
.
.
عن سفيان الثّورى قال: لقيت الصّادق بن الصادق جعفر بن محمّد عليه السلام
[COLOR=#eeece1].
فقلت له: يابن رسول الله أوصنى فقال لى: (و شاور فى أمرك الّذين يخشون الله عزّ و جلّ)  
.
مستدرك الوسائل: ج8 ص344 ح9615.
.
حضرت صادق عليه السلام فرمودند: در كارهاى خود با كسانى كه از خدا مى ترسند مشورت نماييد.
.
و عن اميرالمؤمنين عليه السلام: (خير من شاورت ذووا النّهى والعلم، و أولوا التّجارب والحزم)
.
غررالحكم: ص442 ح10076 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: بهترين انسانى كه با او مشورت كرده اى صاحبان خرد و عقل، عالم، با تجربه و هوشيار است.
.
و عن علىّ عليه السلام: (افضل من شاورت ذوالتّجارب، و شرّ من قارنت ذوالمعايب)
.
غررالحكم: ص442 ح10075 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: بهترين كسى كه با او مشورت مى كنى انسان با تجربه است
[COLOR=#eeece1].
و بدترين همراه، انسان خطاكار پرعيب است.  
.
و عن علىّ عليه السلام: (مشاورة الحازم المشفق ظفرٌ)
.
غررالحكم: ص442 ح10084 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: مشورت با دوست مهربان و دورانديش موجب پيروزى است.
.
و عن النّبى صلي الله عليه و آله: (الحزم ان تستشير ذاالرّأى، و تطيع أمره)
.
مستدرك الوسائل: ج8 ص342 ص9610 .
.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمودند: هوشيارى و احتياط آن است كه با فرد صاحب رأى مشورت كنيد و به دستور او عمل نماييد.

[110]

  « بسم الله الرحمن الرحيم »  
پانزدهمين پرسش:
.
هوشياري و احتياط چيست ؟
.
پاسخ:
 .
(( مشورت نمودن با صاحبان نظر و پيروي از ايشان ))  
.
.
عن جعفر بن محمد: عن أبيه عليه السلام قال: قيل لرسول الله صلي الله عليه و آله: (ماالحزم؟ قال: مشاورة ذوى الرّأى و اتّباعهم)
.
وسائل الشيعة: ج8 ص424 ح1 .
.
امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارشان روايت مى كنند، از پيامبر اسلام حضرت محمد بن عبدالله صلي الله عليه و آله سوال شد،
.
هوشياري (حزم) چيست؟
.
ايشان در پاسخ فرمودند: مشورت با صاحب نظران و پيروى از آنان است.
.
.
شانزدهمين پرسش:
.
چه کساني حق رأي ندارند ؟
.
پاسخ:
.
1. آنانکه تنها بر نظر شخصي خود تکيه ميکنند.
.
2. آنانکه که لجاجت به خرج ميدهند.
.
3. آنانکه به خود مي بالند.
.
.
و عن علىّ عليه السلام (لا رأى لمن انفرد برأيه)
.
مستدرك الوسائل: ج8 ص341 ح9609 .
.
حضرت على عليه السلام مى فرمودند: آنكس كه تنها بر رأى خود تكيه كرد او را فكر و نظر صحيح نخواهد بود.
.
.
و عن علىّ عليه السلام: (اللّجوج لا رأى له)
.
غررالحكم: ص65 ح853 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: رأى انسان لجوج صحيح نمى باشد.
.
.
و عن أميرالمؤمنين علىّ عليه السلام: (اللّجاجة تسلّ الرّأى)
.
بحار الانوار: ج68 ص341 ح14 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: لجاجت موجب ناتوانى و ضعف رأى مى گردد.
.
.
و عن علىّ عليه السلام: (اللّجاج يفسد الرّأى).
.
غررالحكم: ص65 ح853 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: لجاجت، رأى را فاسد مى كند.
.
.
و عن علىّ عليه السلام: (ليس لمعجب رأىٌ)
[COLOR=#eeece1].
 غررالحكم: ص309 ح7107 .
.
حضرت على عليه السلام فرمودند: كسى كه به خود مى بالد، رأى و نظرش صحيح نمي باشد.