شفاعت

[MAHDIYAR]

شفاعت در آیات قرآن مجید:

بعد از بررسی شفاعت در کتب مقدس پیش از اسلام به سراغ کتاب مقدس مسلمانان یعنی قرآن مجید می رویم و به بررسی شفاعت در این کتاب شریف

می پردازیم و به علت حفظ اختصار تنها سوره و آیه را ذکر می کنیم .

به طور کلی آیات قرآن را می توانیم اینگونه تقسیم بندی کنیم:

ا- آیاتی که به نحوی شفاعت را انکار می کنند که به چهار دسته قابل تقسیمند:

الف) آيات مهم نفى شفاعت:

سوره بقره آیات : 48، 123، 254. سوره انعام آیات : 51، 70. سوره سجده آیه: 4. سوره فتح آیه: 11

ب) اختصاص دادن شفاعت براى خداوند:

سوره زمرآیه : 44 . سوره سجده آیه : 4 . سوره احزاب آیه : 17 . سوره انفطارآیه : 20

ج) قطع اسباب و وسائط در آخرت:

سوره بقره آیه : 166 . سوره انعام آیه : 94 . سوره مؤمنون آیه : 101 . سوره دخان آیه:40 . سوره سباء آیه : 43. سوره انفطار آیه : 19. سوره انعام آیه : 24، 94.

سوره اعراف آیه : 53. سوره يونس آیه :30. سوره هود آیه :21. سوره نمل آیات : 86،87 . سوره قصص آیه: 75. سوره احقاف آیه: 28.

د - نفى نصرت، ناصر و ولى براى گروههاى:

سوره بقره آیات : 48، 123. سوره انبياء آیه : 309. سوره قصص آیه : 40. سوره هود آیه: 113. سوره صافات آیه: 25. سوره زمر آیه : 54. سوره فصلت آیه : 16. سوره

دخان آیات :40-41 . سوره آل عمران آیات : 22، 56، 91، 192. سوره نساء آیات : 52، 123، 173. سوره توبه آیات : 74، 116. سوره هود آیه : 113 . سوره حجر آیه : 37

. سوره حج آیه : 71. سوره عنكبوت آیه : 25. سوره روم آیه : 29. سوره احزاب آیات : 17، 65 . سوره فاطر آیه : 37. سوره شورى آیات : 8،31، 46، 47. سوره جاثيه

آیه : 34. سوره طارق آیه : 10. سوره هود آیات: 62، 123

2 – آیاتی که شفاعت را اثبات می کنند که دو دسته اند:

الف) اثبات شفاعت با اذن الهى:

سوره بقره آیه: 255. سوره سباء آیه: 23. سوره يونس آیه : 3 . سوره نجم آیه : 26. سوره نباء آیه : 38 . سوره هودآیه : 105

ب - نفى شفاعت شفعاء باطل:

سوره انعام آیه : 94. سوره يونس آیه : 18. سوره شعراء آیات: 91، 93. سوره روم آیات : 12، 13. سوره يس آیات : 23، 75. سوره زمر آیه : 43. سوره جاثيه آیه: 10.

سوره احقاف آیه : 28. سوره زخرف آیه : 86. سوره اسراء آیات : 56، 57. سوره فرقان آیه: 19

3- آیاتی که به شافعين می پردازد که دو دسته اند:

الف ) شافعين چه كسانى هستند:

سوره تحريم آیه: 8. سوره نساء آیه : 64. سوره محمد آیه : 19. سوره توبه آیه: 102، 103. سوره غافر آیه: 7. سوره شورى آیه : 50. سوره انبياء آیه : 28. سوره نجم

آیه: 26 . سوره نباء آیه : 38 . سوره ضحى آیه : 5 . سوره اسراء آیه : 77.

ب ) شرائط شافعين چيست:

سوره مريم آیه : 87. سوره طه آیه : 109. سوره زخرف آیه : 86. سوره نباء آیه : 38. سوره تحريم آیه : 8

4- كسانيكه از شفاعت بهره مند مى شوند و مشمول شفاعت مى گردند :

سوره انبياء آیه : 28. سوره نساء آیه : 64. سوره غافر آیات : 7، 51. سوره محمد آیه : 19. سوره توبه آیات : 102، 103. سوره نجم آیه : 26. سوره سبأ آیه : 23


5 - محرومين از شفاعت :

سوره توبه آیه : 80. سوره يونس آیه : 27. سوره هود آیات : 19، 21، 113.

سوره رعد آیه : 34. سوره فرقان آیه : 19. سوره شعراء آیه: 100. سوره غافر آیات : 18، 21 ، 32 ، 33 ، 49 ، 50 . سوره فتح آیه : 11. سوره مدثرآیات : 38، 48.

سوره معارج آیات : 1، 2. سوره نساء آیه : 48

بعد از این تقسیم بندی (36) از آیات قرآن کریم به جمع میان آیات نافی شفاعت و اثبات کننده آن می پردازیم:




جمع بندي آيات

باید بگوئيم نسبتي كه اين دو دسته آيات با هم دارند ، نظير نسبتي است كه دو دسته آيات راجع به علم غيب با هم دارند ، يك دسته علم غيب را منحصر در خدا مي‏كند ،

دسته ديگر آن را براي غير خدا نيز اثبات نموده ، قيد رضاي خدا را شرط آن مي داند ، دسته اول مانند آيه :

 ( قل لا يعلم من في السموات و الارض الغيب ، بگو در آسمانها و زمين هيچ كس غيب نمي داند ) ،  

و آيه :

 ( و عنده مفاتح الغيب، لا يعلمها الا هو ، نزد اوست كليدهاي غيب ، كه كسي جز خود او از آن اطلاع ندارد )  

، و از دسته دوم مانند آيه :

 ( عالم الغيب ، فلا يظهر علي غيبه احدا ، الا من ارتضي من رسول ،

خدا عالم غيب است واحدي را بر غيب خود مسلط نمي سازد ، مگر كسي از فرستادگانش كه او را پسنديده باشد)  

و هم چنين نسبت ميانه آن دو دسته آيات شفاعت ، نظير نسبتي است كه ميان دو دسته آيات راجع به مرگ ، و نيز دو دسته آيات راجع به خلقت و رزق ، و تاثير ، و

حكم ، و ملك ، و امثال آنست ، كه در اسلوب قرآن بسيار زياد ديده مي‌شود ، يك جا مرگ بندگان ، و خلقتشان ، و رزقشان ، و ساير نامبرده‏ها را خداوند به خود

نسبت مي دهد ، و جائي ديگر براي غير خود اثبات مي‏كند ، و قيد اذن و مشيت خود را بر آن اضافه مي‏نمايد .


و اين اسلوب كلام ، به ما مي‏فهماند كه به جز خداي تعالي هيچ موجودي به طور استقلال مالك هيچ يك از كمالات نامبرده نيست ، و اگر موجودي مالك كمالي باشد

، خداوند به او تمليك كرده ، حتي قرآن كريم در قضاهاي رانده شده به طور حتم ، نيز يك نوع مشيت را براي خدا اثبات مي‏كند ، مثلا مي‏فرمايد :

 ( فاما الذين شقوا ، ففي النار لهم فيها زفير و شهيق ، خالدين فيها ، ما دامت السموات و الارض ،

الا ما شاء ربك ، ان ربك فعال لما يريد و اما الذين سعدوا ، ففي الجنة ، خالدين فيها ، ما دامت السموات و الارض ، الا ما شاء ربك ، عطاء غير مجذوذ (هود/106)،

اما كساني كه شقي شدند ، پس در آتشند ، و در آن زفير و شهيق ( صداي نفس فرو بردن و برآوردن ) دارند ، و جاودانه در آن هستند

مادام كه آسمانها و زمين برقرار است مگر آنچه پروردگارت بخواهد كه پروردگارت هر چه اراده كند فعال است و اما كسانيكه سعادتمند شدند ،

در بهشت جاودانه خواهند بود ، مادام كه آسمانها و زمين برقرار است مگر آنچه پروردگارت بخواهد - عطائي است قطع نشدني ) ، 

ملاحظه مي‏فرمائيد كه سعادت و شقاوت و خلود در بهشت و دوزخ را با اينكه از قضاهاي حتمي او است ، و مخصوصا در باره خلود در بهشت صريحا فرموده : عطائي

است قطع نشدني ، اما در عين حال اين قضاء را طوري نرانده كه العياذ بالله دستبند بدست خود زده باشد ، بلكه باز سلطنت و ملك خود را نسبت به آن حفظ كرده ، و

فرموده : ( پروردگارت به آنچه اراده كند فعال است ) ، يعني هر چه بخواهد مي‏كند .

و سخن كوتاه اينكه نه اعطاء و دادنش طوري است كه اختيار او را از او سلب كند ، و بعد از دادن نسبت به آنچه داده ندار و فقير شود ، و نه ندادنش او را ناچار به حفظ

آنچه نداده مي سازد ، و سلطنتش را نسبت به آن باطل مي‏كند .

از اينجا معلوم ميشود : آياتي كه شفاعت را انكار مي‏كنند ، اگر بگوئيم : ناظر به شفاعت در روز قيامت است ، شفاعت به طور استقلال را نفي مي‏كند ، و

مي‌خواهد بفرمايد : كسي در آن روز مستقل در شفاعت نيست ، که خدا اجازه بدهد و چه ندهد او بتواند شفاعت كند ، و آياتي كه آن را اثبات مي‏كند ،

نخست اصالت در آن را براي خدا اثبات مي‏كند ، و براي غير خدا به شرط اذن و تمليك خدا اثبات مي نمايد ، پس شفاعت براي غير خدا هست ، اما با اذن خدا . (37)



-------------------------------------
36 – شفاعت از دیدگاه عقل و نقل / محسن غرویان ص3
37 - تفسیر الميزان ج : 1ص :238